De Russische genocide van de Circassiërs

Op 29 mei 1864 verklaarde de Russische tsaar Alexander II dat de decennialange oorlog tussen de Circassiërs en Russen tot het verleden behoorde. De Circassiërs waren een bergvolk in het noorden van de Kaukasus, maar Rusland beschouwde hen als rebellen omdat ze zich niet vrijwillig lieten inlijven in het Russische rijk. De tsaar wilde het gebied innemen en weigerde Circassië of Tsjerkessië als onafhankelijke regio te erkennen.

Tijdens de slag bij Qbaada op 27 mei 1864 moesten de resterende Circassiërs het opnemen tegen een veel groter Russisch leger. De Circassiërs verloren deze veldslag, waarna de Russische troepen dorpen plunderden, alle vrouwen en meisjes tussen tien en tachtig jaar die ze in handen kregen, verkrachtten en/of vermoordden, landbouwgrond platbrandden, vee doodden en tienduizenden burgers deporteerden. Een deel van de Circassiërs werd
naar het Ottomaanse rijk verdreven. Een aantal krijgsgevangen genomen Circassiërs werd bij de kozakken ingelijfd. Een Russische volkstelling van 1897 telde nog 150.000 oorspronkelijke inwoners in het woongebied van de Circassiërs in Krasnador en de aangrenzende berggebieden van de noordelijke Kaukasus. Een halve eeuw eerden woonden er nog vier miljoen mensen. Deze periode kwam later bekend te staan als de Circassische genocide. Op 21 mei herdenkt de Circassische diaspora deze gebeurtenissen. Het leed hen aangedaan werd nooit erkend.

Nieuwsbericht biografie Staf de Clercq

Nadat ik het eerste boekdeel van de tweedelige biografie in wording van Staf de Clercq eerder kon afsluiten, schreef ik in april/mei hoofdstuk XVI. Gisteren, in de late namiddag, kon ik er een punt achter zetten. Het nieuwe hoofdstuk is uitsluitend gewijd aan het ontstaan van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). Ondanks het feit dat hierover al een en ander verscheen, kon ik er een aantal onbekende feiten aan toevoegen die voor een deel nieuwe ontdekkingen bevatten. 

De komende vier dagen zal ik ter ontspanning wat lezen. Daarna begin ik met hoofdstuk XVII dat hoofdzakelijk zal handelen over de ideologische spanningen binnen het VNV en de rol van Staf hierin. Met mijn schrijfplan zit ik nog steeds op schema.

Musserts uitgeverij

 Onlangs verscheen het boek van Harold Makaske, Zwarte propaganda. Een politieke documentaire over Anton Musserts Nederlandsche Nationaal-Socialistische Uitgeverij (NENASU)). En kanjer van haast 500 bladzijden (eindnoten, bibliografie en register inbegrepen). Deze kroniek is een onthullend boek over Musserts uitgeverij met heel wat onbekende informatie over schrijvers en illustratoren die bij NENASU publiceerden en werkten. Mussert verdiende met Nenasu een fortuin. Auteur Makaske verzamelt al lange jaren drukwerk van de Nederlandse politieke partijen. Met zijn boek Zwarte propaganda maakt hij zijn debuut. Zonder meer zal het mettertijd uitgroeien tot een standaardwerk naast de magistrale NSB-trilogie -deel 3 verschijnt in 2025- van de historici Edwin Klijn en Robin te Slaa.

Er is echter een groot nadeel aan het boek dat schier uitsluitend handelt over de geschiedenis van een uitgeverij met nogal wat uitgaven. Het boek kost 44.50 euro maar bevat geen enkele illustratie. Hoe is dat toch mogelijk? We leven thans in 2023 en de auteur verwijst de lezer naar een webstek, waar de illustraties staan die in het boek hadden moeten worden opgenomen. Het boek zou te duur geworden zijn, beweert schrijver. Te duur? Ja, het boek had wellicht tien euro meer gekost. Echt geïnteresseerde papieren boekenlezers hadden deze tien euro extra graag betaald. Thans lijkt het boek onaf. Deze kroniek beschrijft aan een stuk door de uitgaven van NENASU, maar de lezer (hij of zij)  zou dan steeds een pc of laptop bij de hand moeten hebben om naar de cover van een uitgave te kunnen
kijken. Toch wel een gemiste kans. Jammer. Het boek bevat ook geen ISBN-nummer. Bestellen kan dus enkel via internet (www.makaske.nl/nenasu).

Sonderkommando Dora

 Met het begin, einde mei 1942, van het nieuwe offensief van het Duitse Afrikakorps of Panzerarmee Afrika onder commando van de latere Generalfeldmarschall Erwin Rommel, werd er ook meer aandacht besteed aan de zuidelijke flank van het As-leger. Zeker toen op 21 juni de Duitse woestijnvossen de strategisch belangrijke havenstad Tobroek innamen, en hun opmars verderzetten richting Alexandria en het Suezkanaal. 

De generale staf van Rommels pantserleger besloot een speciale verkenningseenheid (Sonderkommando) uit te rusten om de zuidelijke flank, diep in de Sahara, te verkennen. Immers de kans bestond dat de geallieerden vanuit Tsjaad, toen nog een Franse kolonie, een aanval zouden lanceren om de aanvoerlijnen van de As-troepen te onderbreken. Ook wilden de Duitsers de drukke west (Golf van Guinea) - oost (Rode Zee) verbinding verkennen om deze op haar beurt te verstoren. 

Eind juni was het dan zover. Vanuit Tripolis vertrok het Sonderkommando Dora onder leiding van Oberstleutnant (luitenant-kolonel) Herbert Haeckel. Het konvooi vertrok in drie kolonnes richting het zuiden. 'Dora' was uitstekend uitgerust met voor de tropen geschikt materiaal. De schorpioen werd als embleem op alle voertuigen aangebracht. De eenheid zou vanuit de lucht bevoorraad worden. Tevens werden er verkenningsvluchten uitgevoerd. Naast een peloton Brandenburger commando's bestond de speciale eenheid ook uit geografen, wiskundigen, een medische ploeg, topografen -doel was ook nieuwe kaarten aan te maken-, geologen en een etnoloog die diverse Arabische dialecten sprak. Contacten leggen met de lokale stammen was van cruciaal belang. 

Begin januari 1943 was het Sonderkommando Dora terug in Tripolis. Men had heel wat wetenschappelijke en topografische vondsten meegebracht. In totaal had de expeditie meer dan 4000 km door de woestijn afgelegd. Conclusie was dat gezien de eerder beperkte mogelijkheden van de Duitsers in Noord-Afrika, het onmogelijk was om de zuidelijke verbindingen van de geallieerden te onderbreken. Intussen was de oorlogssituatie compleet veranderd. Enkele dagen na hun aankomst bezetten de Britten Tripolis. Merkwaardig was dat het Sonderkommando Dora nooit door de vijand ontdekt werd. Ook de lokale moslimstammen hadden de Duitsers niet aan de Fransen verraden.

Poetin gevloerd

Enkele weken geleden verscheen een nieuwe Oekraïense postzegel met als thema een reproductie van een muurschilderij van Banksy, waarin de woede tegen de Russische president Poetin tot uiting wordt gebracht. Banksy is het pseudoniem  van een beroemde Britse graffitikunstenaar, wiens identiteit voorlopig nog onbekend is. Zijn kunstwerken zijn vaak politiek en humoristisch van aard, gecombineerd met slogans.

De mooi uitgevoerde postzegel toont een man die gevloerd worden door een piepjonge judoka, een allegorie op Rusland dat door Oekraïne verslagen wordt. In de man die gevloerd wordt, herkennen we zonder moeite Vladimir Poetin, drager van een zwarte gordel judo. Onderaan staat in cyrillisch schrift 'FCK PTN'. De oorspronkelijke muurschilderering bracht Banksy aan op een muur in de stad Borodjanka, ten noordwesten van Kiev. Einde 2022 doken de eerste tekeningen van de kunstenaar in Kiev op. De postzegels worden verkocht ten voordele van het Oekraïense volk.

Nederlandse historicus Paul van de Water overleden

 Zopas verscheen bij uitgeverij Omniboek het nieuwe boek van historicus dr. Paul van de Water, De Landwacht. Paramilitaire terreur in bezet Nederland. Het was zijn vijfde boek over de Nederlandse collaboratie. Binnen in het boek las ik tot mijn niet geringe verbazing dat het zijn laatste zou zijn. Immers op 8 december 2022 was de schrijver in zijn woonplaats in Almere na een langdurige ziekte overleden. Hij was amper 69 jaar geworden. Tot op het laatste ogenblik heeft hij aan het voorliggende boek gewerkt. Het verschijnen ervan heeft hij echter niet meer mogen beleven.

Enkele maanden tevoren, in september 2022, was Paul nog aan de universiteit van Amsterdam gepromoveerd op zijn doctorale dissertatie over extremistische collaboratie tijdens de bezetting. Het lijvige proefschrift verscheen nadien in boekvorm onder de titel Collaboratie en geweld. Eerder dat jaar publiceerde hij zijn boek Foute vrouwen waarin ook Vlaamse vrouwen aan bod kwamen; dat was ook zo in zijn bundel Langs de lijn (2021), waarin hij het 'zwarte' verleden van een aantal sportbeoefenaars tijdens de Duitse bezetting onder de loep nam.

Met zijn overlijden hebben de Lage Landen een verdienstelijke, enthousiaste en getalenteerde historicus en publicist verloren. Al zijn boeken verschenen bij uitgeverij Omniboek. 

Mussolini: "de goede dictator"

 Tijdens de afgelopen week las ik onder meer het boek Fascisme en de goede dictator: oordelen en dwalingen van de Nederlandse pers (1920-1940) geschreven door de mij onbekende Hans Geleijnse. Het boek verscheen afgelopen herfst bij uitgeverij Verloren en kost 20 euro. Ik kende het boek dat 180 pagina's telt, nog niet. Wellicht ook omdat ik er nog geen recensies van vond. Zelf diende ik het boek bij de uitgever te bestellen. Volgens de boekhandel was het zogezegd nog niet verschenen.

Het boek is een persstudie en geeft een vrij goed beeld over hoe het Italiaanse fascisme en zijn voorman Benito Mussolini in de Nederlandse pers onthaald werd. Met uitzondering van de extreemlinkse pers was deze ontvangst kritisch maar in
het algemeen vrij goed te noemen. Her en der werd het fascistische staatsmodel nogal sceptisch bekeken maar over Benito Mussolini was het Nederlandse journalistenlegertje wel best te spreken. Zelfs toen de jaren 1930 vorderden en er steeds negatiever over het fascisme bericht werd. Harde maatregelen en politieke moorden en/of veroordelingen op en van politieke tegenstanders werden de Duce vrij vlug vergeven. Nog in 1940 bleef het beeld over hem in de pers positief.

Jammer dat het boek enkele foutjes bevat en verstoken is van een register.