Bezoek In Flanders Fields Museum

Gisteren bezochten we met de familie het hernieuwde Flanders Fields Museum in mijn voormalige woonstede Ieper. Wat ons meteen opviel, was dat er al bij de opening om 10u, en dat op een zondagochtend, zoveel belangstelling was.







Nu een bezoek aan het museum is dan ook wel de moeite waard. Flanders Fields is een van 's werelds rijkste musea wat betreft de Eerste Wereldoorlog. Naast Verdun en aan de Somme werden in de diverse veldslagen rond Ieper de meest hevige en bloedige offensieven gelanceerd. Met allerhande nieuwe technieken en snufjes wordt de bezoeker op aanschouwelijke wijze geconfronteerd met de toenmalige bikkelharde realiteit voor mens en dier.

Ook bezochten we de tijdelijke tentoonstelling die gehouden wordt ter ere van de Ieperse fotograaf Anthony. Voor de oorlog fotografeerde hij zowat alle gebouwen in de Ieperse binnenstad. Na de oorlog werden deze foto's ook gebruikt om menig gebouw te reconstrueren. Tijdens de oorlog legde hij voor een groot deel de systematische vernieling van de mooie middeleeuwse stad op de gevoelige plaat. Zijn foto's zijn dan ook voor het culturele erfgoed van de stad Ieper van onschatbare waarde.
In de museumwinkel vond ik achteraf, en dat tot mijn aangename verrassing, nog wat exemplaren van mijn boek over het Duitse soldatenkerkhof van Langemark.

Ezra Pound in Tekos

Deze week het nieuwe nummer van Tekos (nr. 155) met daarin mijn opstel over de onorthodoxe Amerikaanse dichter en polemist Ezra Pound, p. 4-15, ontvangen. Bij mijn weten is het de eerste maal dat een dergelijk artikel in een Nederlandstalig tijdschrift verscheen. Dergelijke 'outlaws' blijven me interesseren.

Verpozen in Flevoland

We zijn net terug van een week rustvakantie in het Nederlandse Flevoland. We verbleven er in het Centerpark De Eemhof, te midden van allerhande waterpartijen. Een concert van vrolijk eendengekwaak was er steeds te horen en een sympathiek allegaartje van merels en mussen wachtte geduldig tot ze wat restjes voorgeschoteld kregen. Het weer viel best mee en we maakten uitstapjes naar Amersfoort en Elburg. Terwijl we op een terras aan het genieten waren van kranten, wijn en wat hapjes trok een historische stoet voorbij. Veel bekijks in elk geval. Elburg is dan ook een oude Hanzestad die nog steeds volledig omwald is. Een miniatuur van Brugge als het ware.
Voor het overige heb ik veel gelezen en genoot ik onder meer van de lectuur van het magnifieke eerste deel van de Willem Frederik Hermans-biografie van de hand van Willem Otterspeer.
Sinds een paar dagen zijn we weer thuis en zijn mijn batterijen voldoende geladen om met enthousiasme de geplande werken in uitvoering, deze herfst en komende winter, aan te pakken.

Simone Touseau uit Chartres

Chartres, ten zuidwesten van Parijs, 16 augustus 1944 kort na de middag. De beroemde Amerikaanse oorlogsfotograaf Robert Capa neemt een foto van een joelende menigte die een kaalgeschoren, jonge vrouw met haar baby op de arm naar de gevangenis begeleidt. De onbevooroordeelde kijker krijgt onmiddellijk medelijden met de hulpeloze vrouw te midden van het gepeupel. Die foto groeide uit tot een van de iconen van Frankrijk na de bevrijding. Het is een foto die typerend voor de wilde repressie of "l'épuration sauvage" is.
Nader onderzoek leverde volgende resultaten op. De kaalgeschoren vrouw is de toen 23-jarige Simone Touseau met haar in mei 1944 geboren baby. De man die voor haar loopt met een bundel over zijn schouder, is haar vader, een onberispelijk Frans patriot. Halfverdoken achter zijn schouder stapt zijn vrouw, ook kaalgeschoren. Simone werkte vanaf 1941 als vertaalster en bibliothecaresse voor de Wehrmacht. Tijdens haar werk komt ze in contact met de twaalf jaar oudere Duitse Feldwebel Erich Götz. Beiden raken verliefd op elkaar en verloven zich. Een huwelijk tijdens de oorlog is evenwel uitgesloten. Duitsers mochten niet met een française in het huwelijksbootje stappen. Een tijdlang woont Simone bij de ouders van Erich in. Na haar terugkomst in Chartres wordt ze lid van de Parti Populaire Français. In februari 1943 worden de buren van de Touseau's aangehouden wegens het luisteren naar de BBC. Het duurt niet lang eer moeder en dochter Touseau van verklikking verdacht worden. Tijdens zijn laatste verlof brengt Erich een bezoek aan zijn verloofde. Van zodra vader Touseau verneemt dat zijn dochter zwanger is, mag ze het huis niet meer uit. Zes weken na de geboorte van het kind sneuvelt Erich Göz aan het Oostfront maar Simone zal dat droevige nieuws pas in 1947 vernemen.
Na de bevrijding worden moeder en dochter onmiddellijk opgepakt en samen met andere van collaboratie verdachte meisjes en vrouwen kaalgeschoren. Als enige wordt Simone met een gloeiende staaf gebrandmerkt. Twee cirkels worden op haar kale schedel gebrand. Steeds houdt ze haar kind bij zich. De moeder van Simone wordt kaalgeschoren niet omwille van de zogenaamde horizontale collaboratie, maar wel omdat ze vermoedelijk haar buren verklikt heeft. Ook haar dochter wordt hiervan verdacht.
In 1947 wordt Simone tijdens haar proces vrijgesproken maar verliest ze voor tien jaar haar burgerrechten. Na haar vrijlating raakt ze maatschappelijk aan de grond. Ze krijgt een ernstig drankprobleem en sterft in 1966 aan de gevolgen ervan. Ze is dan 45 jaar.
Bron: Philippe Frétigné en Gérard Leray, La tondue, 1944-1947. Parijs, 2011.
Vermelden we tot slot nog dat op de kaft van het pas verschenen september-oktober nummer van het tijdschrift La Nouvelle Revue d'Histoire een foto staat van moeder en dochter Touseau.

Kees Fens en autorijden

Sinds we verhuisd zijn naar een winkelloze omgeving stellen onwetende kennissen en vrienden me de vraag waarom ik nu niet eens leer autorijden. Er zijn nu eenmaal mensen die het niet kunnen en het nooit zullen leren. Nu kan ik hen ook verwijzen naar de Nederlandse literatuurkenner en criticus Kees Fens. Nadat hij in juni 1968 andermaal zakte voor zijn rijexamem, schrijft zijn biograaf: "Hij stond wat dat betreft in een mooie traditie van rijbewijsloze schrijvers". Mooier kan het niet gezegd worden. Ik heb het geprobeerd maar het lukt me niet. Dat razende en agressieve verkeer is me gewoon te veel. Het is gewoon niet om aan te zien! Daarom lees ik in de wagen.
Uit: Wiel Kusters, Mijn versnipperd bestaan: het leven van Kees Fens, 1929-2008, p. 202-203.

Peter Scholl-Latour is niet meer

Zaterdag ll. overleed na een korte maar zware ziekte de journalist en auteur van haast twintig reportageboeken, Peter Scholl-Latour op negentigjarige leeftijd in Rhöndorf am Rhein. Als zoon van een Franse vader en een Elzasser moeder was hij vanaf 1945 overal in de wereld op reis. Van hem werd gezegd dat er geen land was dat hij niet bezocht had.
De laatste jaren had hij zich vooral gespecialiseerd in het Midden- en het Verre-Oosten. Voor hem gingen deuren open die voor anderen gesloten bleven. Hij kende dan ook perfect Arabisch en leefde met de moslims in hun dorpen en woningen. Nog voor ze een daadwerkelijk gevaar vormden, had hij al gewaarschuwd voor de terroristen van de Islamtische Staat (I.S.). Mensen als hem kunnen niet meer vervangen worden. In oktober zal zijn laatste boek verschijnen. Uiteraard gewijd aan de recente mondiale ontwikkelingen.

Cyriel Verschaeve in Tirol

Afgelopen donderdag, 14 augustus besteedde ik nog eens een dag in het ADVN in Antwerpen. Ik deed er onderzoek naar de jaren van ballingschap (1945-1949) van Cyriel Verschaeve in Solbad Hall in Tirol. Ik vond er heel wat. Ik hoop voldoende materiaal te kunnen verzamelen om later over deze periode een afzonderlijk biografisch getint boek te kunnen publiceren. Dankzij de voortreffelijke inventaris van Tom Cobbein had ik op voorhand het nodige materiaal kunnen aanvragen.
Louter toevallig had ik een korte ontmoeting met Louis Vos die er even op bezoek was. Steeds welgezind en met een goedlachse monkel op zijn gezicht.