Pyke Koch-tentoonstelling

Zelfportret met zwarte band, schilderij uit de jaren 1930

Vandaag bezocht ik met twee goede vrienden de Pyke Koch-tentoonstelling in het Centraal Museum van Utrecht. Een hoogst leerrijke tentoonstelling, veel grootser en overzichtelijker dan gedacht. Vooral interessant is de opstelling van de schilderijen van Pyke Koch (1901-1991) samen met tijdgenoten. Zo kan je als bezoeker veel makkelijker de schilderijen met elkaar vergelijken. Opvallend is dat enkele schilderijen eigendom zijn van een museum in Moskou. Koch was een perfectionist tot en met. Bij sneeuwschilderijen, zoals voetballen in de sneeuw, krijg je het koud. Een schilderij als Het wachten bezorgt je als bezoeker een zekere kilte als je het koude ijzer van de straatlantaarn van nabij bekijkt. Het glanzende leder van de mantel van een vrouwelijke figurant lijkt wel echt.
Ook wordt er aandacht besteedt aan de Verdinaso/NSB-periode van Pyke Koch. Beide onderwerpen komen aan bod in de begeleidende inleidende filmpjes. De kunstenaar werd na de oorlog enkel veroordeeld tot een jaar tentoonstellingsverbod. Wat zouden onze veroordeelde kunstenaars hiermee in hun nopjes geweest zijn.
Kortom een tentoonstelling om u tegen te zeggen. Achteraf kuierden we nog wat in de zonovergoten Utrechtse binnenstad.

"Vlaamsch-Duitsche harmonie" door Ward Hermans

Een paar dagen geleden kon ik de hand leggen op een mooi exemplaar van de Deutsch-Flämische/Vlaamsch-Duitsche harmonie van de hand van Ward Hermans. Het tweetalige bundeltje telt 56 blz. en verscheen in juli 1943 bij uitgeverij Steenlandt in Brussel. Deze uitgeverij was vroeger in Kortrijk gehuisvest. Het is een heel verzorgde uitgave met door Ward Hermans vertaalde gedichten uit het Duits en een negental eigen gedichten. De Duitse Sudetenleider en gouwleider Hans Krebs schreef in het ten geleide onder meer: "'
Duitsch-Vlaamsche Harmonie' - dat is dit kleine bundeltje Duitsche en Vlaamsche gedichten. Zij toonen ons hoe zeer beide talen eenzelfden germaanschen wortel ontspruiten, hoe harmonisch zij zijn en hoe na en diep de Vlaming voelt wat de Duitscher zegt. Mijn Vlaamsche vriend Ward Hermans, de politieke soldaat, heeft naar zijn pen gegrepen en door eigen gedichten zoowel als door vertaalde, bewezen, hoezeer zijn germaansche ziel den samenklank eener Duitsche en Vlaamsche gevoelswereld, weergeeft".
De Harmonie-bundel moet heel zeldzaam zijn want in mijn omgeving ken ik amper twee mensen die een exemplaar bezitten. De prijs was er dan ook naar. Mijn exemplaar draagt nummer dertig van de vierhonderd gedrukte exemplaren. Hoeveel zouden er daarvan nog over zijn?

De Groninger Beweging

 

Tot voor kort was de Nederlandse provincie Groningen voor me een plaats waar vooral aardgas werd gewonnen. Niet iedereen was/is er mee opgezet. Want de aardgaswinning gaat immers gepaard met grondverzakkingen die heel wat schade berokkenen aan de huizen en de omgeving. Huiseigenaars zien de waarde van hun huis zienderogen afnemen. Op de kopersmarkt wil haast niemand nog investeren in de aankoop van een huis in Groningen. De leegstand is er dan ook groot. Sinds enige tijd is er onder de naam Groninger Bodem Beweging een milieugroep actief die gekant is tegen verdere aardgasexploitatie in Groningen. Met succes want de overheid draaide de aardgaswinning     voor een flink stuk terug.

Zo kwam ik, terloops, te weten dat er in de 19de en de 20ste eeuw een Groninger Beweging actief was met als leidende figuur onder meer K. ter Laan. Deze beweging ontstond naast haar buur de Friese Beweging en stelde ook het belang en het behoud van de eigen taal voorop. De Groninger Beweging streefde naar het in standhouden van haar eigen streektaal en verwees naar het Saksisch als de eigenlijke regionale taal van Groningen. Een en ander zal ik proberen nader uit te leggen in een aparte brochure die hopelijk eind volgend jaar zal verschijnen.

Wat is fascisme?

De afgelopen twee dagen las ik met veel interesse het boek van Robin te Slaa, Wat is fascisme? Oorsprong en ideologie (uitgeverij Boom, 2017). Eindelijk eens een boek waarin op onvooringenomen wijze en in een leesbare taal het fascisme vanuit alle hoeken ontleed wordt. Klaar stelt auteur dat het fascisme geen bedrijfsongeval in de Europese geschiedenis was maar onlosmakelijk verbonden is met onze cultuur en geschiedenis. Duidelijk zet Te Slaa uiteen dat het fascisme een nieuwe revolutionaire en utopische ideologie was, die na de Eerste Wereldoorlog ontstond en in korte tijd veel succes kende. Het aanduiden van het huidige rechts-populisme en het moslimfundamentalisme als fascistisch vindt auteur vrij absurd en zinloos. Het getuigt van onwetendheid en oppervlakkigheid van de zijde van de veelal linkse journalisten en opinieschrijvers.
Robin te Slaa is samen met Edwin Klijn de auteur van een omvangrijke geschiedenis van de NSB, waarvan het tweede boekdeel dit voorjaar zou moeten verschijnen.

Kerstrust

De laatste weken besteedde ik menig uur in mijn bibliotheek. Her en der nam ik een boek ter hand, bladerde erin en herlas menige passage die ik eertijds aangestipt had. Ook las ik een en ander in het schitterend vertaalde Ondergang van het Avondland van Oswald Spengler. Zo kom ik tot volledige rust en kan ik weer ontspannen de toekomst tegemoet zien. Na de kerst- en nieuwjaarsdagen kan ik dan terug de draad van mijn op stapel staande boek over Jan Coenraad Nachenius heropnemen. Voor 2018 plan ik ook nog een bundeling van mijn Friese Opstellen, die eertijds in het Zannekin-jaarboek van Maurits Cailliau verschenen en een boek over de Oostfronter Hubert Borremans.
Alvast prettige eindejaarsfeesten.

Weer een tijdschrift heengegaan

Zesentwintig jaar nadat het allereerste nummer van Biografie Bulletin verscheen, en zes jaar nadat het Bulletin plaatsmaakte voor het Tijdschrift voor Biografie verscheen tijdens deze herfstmaand het allerlaatste nummer van het tijdschrift. De redactie deelt mee dat ze het niet meer ziet zitten om in deze digitale tijden nog een papieren tijdschrift uit te brengen, en een andere reden voor het stopzetten van de periodiek is dat de studie van de biografie tegenwoordig bijna uitsluitend in het Engels verloopt. Eigenlijk zijn het droeve redenen om met een tijdschrift te stoppen.
Ik was abonnee vanaf het eerste nummer. Aan de eerste nummers werkte ik mee met enkele bijdragen. Voor mij als biograaf had het tijdschrift een bijzondere waarde al hadden de laatste nummers niet meer die kwaliteit die ze vroeger hadden. Toch bleven de artikels steevast het lezen waard. Afscheid nemen, valt steeds zwaar.

Integraal Leven

Onlangs kon ik de hand leggen op een verzameling nummers van het nog maar moeilijk op te sporen tijdschrift Integraal Leven: tijdschrift voor Levenshervorming tot Arische Kultuur uit de jaren 1930-1933. Veel gegevens kon ik er nog niet over opsnorren. Dat wordt werk voor later en wellicht een artikel voor mijn geplande Curiosa-reeks.