Uitdagingen voor de politiek biograaf

Foto ADVN

Gistermiddag vond op de Kulak in Kortrijk een colloquium plaats gewijd aan de politieke biografie. Zo'n negentig deelnemers tekenden present. Sprekers waren Luc Boeva, Dieter Vandenbroucke, Anne-Marie Mreijen, Lode Wils, Bruno Cheyns en ikzelf. Het colloquium vond plaats ter gelegenheid van de schenking van een deel van mijn archief aan het ADVN waar een fonds op mijn naam gevestigd is.
Alles, buiten de geluidsinstallatie, verliep vlot. Achteraf was er een druk bijgewoonde receptie aangeboden door het ADVN en de Kulak.

Lutherstadt Wittenberg

Gisteravond thuisgekomen van een driedaagse uitstap naar Wittenberg (70 km ten zuiden van Berlijn), samen met mijn schoonbroer en enkele familieleden. Onderweg bezochten we de thans historische gedenkplaats (Gedenkstätte) Innerdeutsche Grenze Helmstedt/Marienborn, die gedurende ruim veertig jaar de grenscontroleplaats tussen de BRD en de DDR vormde. Hier werden jaarlijks tienduizenden grensgangers door Vopo's nauwgezet, soms tot op het blote vel, gecontroleerd. Thans kun je tijdens de openingsuren overal vrij in en uit lopen. De barakken en het interieur bleven intact bewaard en geven een realistische indruk.
In Wittenberg is het uiteraard alles Luther wat de klok slaat. Het oude centrum werd zorgvuldig
gerestaureerd. Daarnaast bezochten we ook het Bauhaus-museum in Dessau.

Uitnodiging Kulak 3 mei 2018

Uiteraard is eenieder welkom, ook als je alleen maar naar de receptie kunt komen.

De Europese dimensie van het fascisme

Decennialang waren heel wat vakhistorici en medialieden de mening toegedaan dat het fascisme een nihilistische anti-beweging was zonder werkelijke ideologie en intellectuele stamboom. Met deze opvatting was het enigszins suspect om aan het fascisme al te veel aandacht te schenken. Zelfs kwam er geen antwoord op de voorhand liggende vraag: waarom bezat dan een zogenaamde beweging zonder idealen miljoenen bezielde aanhangers?
De laatste decennia (ongeveer sinds 1990) is hier gelukkig verandering in getreden. Er ontstond een nieuwe wetenschappelijk consensus: het fascisme was een revolutionaire ideologie en beweging met een utopisch einddoel. Deze nieuwe consensus maakte een verbreding en verdieping van het fascisme-onderzoek mogelijk.
Nu heeft men ook ontdekt dat er een Europese dimensie aan het fascisme en het nationaalsocialisme vastzaten. Onder kenners was dit gegeven al geruime tijd gemeengoed. Hierover verscheen alvast een eerste studie onder de titel Fascism, Liberalism and Europeanism in the Political Thought of Bertrand de Jouvenel and Alfred Fabre-Luce van de hand van Daniel Knegt, die hierop aan de Amsterdamse universiteit doctoreerde. Een Nederlandse vertaling van zijn boek ligt niet voor.
Knegt toont overtuigend aan dat het ideaal van een verenigd Europa en de fascistische gezindheid van zijn twee hoofdfiguren onlosmakelijk met elkaar verbonden waren. Stellig is deze vaker voorkomende ideologische verbinding tussen pan-Europese en revolutionaire-fascistische (ook bijvoorbeeld bij Anton Mussert en sir Oswald Mosley) opvattingen nog onvoldoende bestudeerd werd. Oprechte wetenschappers hebben ter zake nog flink wat werk te verrichten.
(NRC-Boeken, 30 maart 2018)

Nachenius af

Vandaag heb ik besloten een punt te zetten achter mijn voorgenomen plan om een boek over Jan Coenraad Nachenius te schrijven. Het plan gaat niet door. Er is immers te weinig bruikbaar biografisch materiaal voorhanden. Na een korte pauze zal ik me op mijn Friese Portretten toeleggen.

Pyke Koch-tentoonstelling

Zelfportret met zwarte band, schilderij uit de jaren 1930

Vandaag bezocht ik met twee goede vrienden de Pyke Koch-tentoonstelling in het Centraal Museum van Utrecht. Een hoogst leerrijke tentoonstelling, veel grootser en overzichtelijker dan gedacht. Vooral interessant is de opstelling van de schilderijen van Pyke Koch (1901-1991) samen met tijdgenoten. Zo kan je als bezoeker veel makkelijker de schilderijen met elkaar vergelijken. Opvallend is dat enkele schilderijen eigendom zijn van een museum in Moskou. Koch was een perfectionist tot en met. Bij sneeuwschilderijen, zoals voetballen in de sneeuw, krijg je het koud. Een schilderij als Het wachten bezorgt je als bezoeker een zekere kilte als je het koude ijzer van de straatlantaarn van nabij bekijkt. Het glanzende leder van de mantel van een vrouwelijke figurant lijkt wel echt.
Ook wordt er aandacht besteedt aan de Verdinaso/NSB-periode van Pyke Koch. Beide onderwerpen komen aan bod in de begeleidende inleidende filmpjes. De kunstenaar werd na de oorlog enkel veroordeeld tot een jaar tentoonstellingsverbod. Wat zouden onze veroordeelde kunstenaars hiermee in hun nopjes geweest zijn.
Kortom een tentoonstelling om u tegen te zeggen. Achteraf kuierden we nog wat in de zonovergoten Utrechtse binnenstad.

"Vlaamsch-Duitsche harmonie" door Ward Hermans

Een paar dagen geleden kon ik de hand leggen op een mooi exemplaar van de Deutsch-Flämische/Vlaamsch-Duitsche harmonie van de hand van Ward Hermans. Het tweetalige bundeltje telt 56 blz. en verscheen in juli 1943 bij uitgeverij Steenlandt in Brussel. Deze uitgeverij was vroeger in Kortrijk gehuisvest. Het is een heel verzorgde uitgave met door Ward Hermans vertaalde gedichten uit het Duits en een negental eigen gedichten. De Duitse Sudetenleider en gouwleider Hans Krebs schreef in het ten geleide onder meer: "'
Duitsch-Vlaamsche Harmonie' - dat is dit kleine bundeltje Duitsche en Vlaamsche gedichten. Zij toonen ons hoe zeer beide talen eenzelfden germaanschen wortel ontspruiten, hoe harmonisch zij zijn en hoe na en diep de Vlaming voelt wat de Duitscher zegt. Mijn Vlaamsche vriend Ward Hermans, de politieke soldaat, heeft naar zijn pen gegrepen en door eigen gedichten zoowel als door vertaalde, bewezen, hoezeer zijn germaansche ziel den samenklank eener Duitsche en Vlaamsche gevoelswereld, weergeeft".
De Harmonie-bundel moet heel zeldzaam zijn want in mijn omgeving ken ik amper twee mensen die een exemplaar bezitten. De prijs was er dan ook naar. Mijn exemplaar draagt nummer dertig van de vierhonderd gedrukte exemplaren. Hoeveel zouden er daarvan nog over zijn?