Verdun

 Samen met de slag aan de Somme behoort de slag bij Verdun in 1916 tot de bekendste en bloedigste veldslagen die aan het westelijke front tijdens de Eerste Wereldoorlog plaatsvonden. De gevechten duurden bijna een jaar en de tragedie van zoveel slachtoffers op zo'n relatief klein gebied was en is indrukwekkend. De Duitsers begonnen de slag in februari met de bedoeling om de Franse divisies te laten leegbloeden. Eenmaal dat ze murw geslagen waren, zouden ze -zo dacht het Duitse opperbevel- wel bereid zijn om met Duitsland een aparte vredesovereenkomst te sluiten. Immers de Duitsers beschouwden de Britten als hun grootste vijand en wilden het volledig isoleren van hun bondgenoten. Zoals we weten, is het nooit zo ver gekomen.

Tom van Hooff schreef in het verzamelwerk De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918 diverse bijdragen over de slag van Verdun en de voorgeschiedenis ervan. Deze heeft hij thans lichtjes herwerkt en gebundeld in het voorliggende Verdun 1916. De meeste belangstelling in zijn toegankelijk boek gaat uit naar de derde fase van de veldslag of de maanden juni tot en met augustus 1916, toen de slag in een beslissende fase kwam. De Duitsers voerden nieuwe divisies aan en het aantal stormaanvallen werd opgevoerd; dat met als doel om een permanent verdedigbare positie te bereiken, uit te bouwen en te verdedigen. Het resultaat was dat de aanvallen einde augustus stilvielen omdat beide partijen op apegapen lagen. Na een grootse Franse tegenaanval in de herfst stonden beide partijen weer op hun uitgangsposities van februari.

De auteur onderzoekt ook een aantal individuele levens van gesneuvelden en trekt de lijn door tot op vandaag
. Voor de liefhebbers: leerrijke lectuur

Tom van Hooff, "Verdun 1916: artikelen over de slag". Soesterberg, Aspekt, 2020. Ill., 151 blz. Gen., 19.95 €  ISBN 9789464240221

De jarige uitgeverij Aspekt en Theo van Gogh

 Bühne is een door uitgeverij Aspekt halfjaarlijks uitgegeven tijdschrift in boekvorm en gewijd aan literatuur en cultuur. In het pas verschenen nummer 13 wordt in de eerste plaats aandacht besteed aan de 25ste verjaardag van de in Soesterberg gevestigde uitgeverij Aspekt. Margreet den Buurman bespreekt het reilen en zeilen van de uitgeverij aan de hand van de eerste fictiebundels die de uitgeverij in 1996 uitgaf. Nieuw poëziewerk van uitgever Perry Pierik sluit hierop aan. Henk Vaessen schreeft een korte maar gevatte hulde en Sylvia Kamerbeek, de doe-het-al en de voortdurende bezige bij van de uitgeverij, geeft een prettig leesbaar inkijkje vanuit haar vaste standplaats op kantoor.

Verder bevat de bundel zoals steeds een selectie aan essays, kortverhalen en jazzgedichten van onder meer Dorian d'Oliveira, Ruud Alers, Wim Huijser, Anneke Mooi en Maran Olthoff. In zijn artikel haalt Bert van Galen onder meer herinneringen op aan de vermoorde Theo van Gogh. Op de vraag hoe lang "zal je strijd duren tegen het politiek correcte denken", kreeg de interviewer het volgende antwoord van Van Gogh: "Dat is nog een lange weg en dat is goed. Heerlijk om al die naïeve sukkels op de kast te jagen. Vooral in de grachtengordel kom je dit soort types voortdurend tegen. Ze zijn zo links en bewogen, dat is echter direct afgelopen als er een zwerver voor de deur ligt te slapen. Dan wordt er direct bij een bevriende rechter een dwangbevel geregeld. Terwijl als oom Jan last van zijn verslaafde buren heeft hij direct als fascist wordt neergezet". Het gebrek aan dergelijke non-conformisten in onze maatschappij laat zich thans meer dan ooit voelen.

"Bühne nr. 13". Soesterberg, Aspekt, 2020. Ill., 136 blz. Gen., 9.95 €  ISBN 9789464240191

Het Hongarije van Miklos Horthy

 Door het verdrag van Trianon van juni 1920 werd de Donaumonarchie ontbonden en werd Hongarije tot zowat de helft van zijn grondgebied herleid. De rompstaat was nauwelijks nog leefbaar en werd door vijanden omringd. In sommige nieuwe grensstreken vormden Hongaren de meerderheid maar toch werd het aan een nieuwe staat toegewezen. Dat veroorzaakte uiteraard de nodige wrevel. Menigeen zag hierin een smerige streek van de Fransen die in het verdrag de hoofdtoon hadden gevoerd. Niet te verwonderen dat tal van Hongaren wraak tegen dit verdrag koesterden. Zo ook de oorlogsheld en enige admiraal van de voormalige Habsburgse oorlogsvloot Miklos Horthy.

In zijn aantrekkelijk uitgegeven boekje beschrijft uitgever-historicus Perry Pierik het levensverhaal van Horthy, gekoppeld aan de geschiedenis van Hongarije tijdens het interbellum. Hij doet dat met veel verve en met oog voor het detail. In november 1918 kwam Horthy terecht in een land dat vervallen was tot anarchie en chaos. Hongarije verkeerde in een ontredderde toestand en in maart 1919 pleegde de communist Bela Kun, met steun van Lenin, een staatsgreep. Gedurende drie maanden heerste in het land een rode terreur. Daarop werd Horthy gevraagd om het communistische bewind te breken. Met een nationaal leger bestaande uit betrouwbare eenheden en met Roemeense regimenten werd het regime van Bela Kun verslagen en het land uitgejaagd. Daarna volgde een moeizaam herstel. Antisemieten beschuldigden er, niet ten onrechte, de joodse minderheid van om hand- en spandiensten aan Bela Kun verleend te hebben. De weggejaagde keizer Karl I (koning Karel IV in Hongarije) poogde in het begin van de jaren 1920 tot twee maal toe zijn troon terug in bezit te nemen. Regent Horthy verzette hemel en aarde om hem diets te maken dat zoiets onmogelijk was. De geallieerden en een aanzienlijk deel van de Hongaren zouden hier nooit mee instemmen.

Vervolgens leidt schrijver Pierik ons de Tweede Wereldoorlog in. Dat Hongarije aan Duitse zijde tegen de Sovjet-Russen streed, was tegen de zin in van Horthy. Deze had zijn land het liefst buiten de oorlog gehouden maar moest buigen voor zijn generaals. In oktober 1944 wilde hij zijn land overgeven aan de oprukkende Sovjets maar de Duitsers verhinderden dat. Horthy werd opgesloten en de fascistische Pijlkruisers van Ferenc Szalasi namen met Duitse bescherming het land over. Daarop werd de hoofdstad door het Rode Leger ingesloten en volgde er een maandenlange beleg. 

Na de oorlog viel Horthy in Amerikaanse handen en sleet hij zijn laatste jaren -hij overleed in 1957- in ballingschap in Portugal. Pas in 1993, na de implosie van het communisme, konden zijn stoffelijke restanten naar Hongarije overgebracht worden. Op het einde van zijn boekje vergelijkt Pierik Horthy, als dader en slachtoffer van de geschiedenis, met Viktor Orban. Deze vergelijking valt flink in het nadeel van de eerste uit. 

Perry Pierik, "Horthy en de strijd om de Hongaarse natiestaat". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 123 blz. Gen., 16,95 blz.  ISBN  978-94-6424-057-3

Verpakt en verzonden

 De afgelopen dagen heb ik me hoofdzakelijk bezig gehouden met het inpakken en verzendingsklaar maken van mijn nieuw boek over Reimond Tollenaere en de brochure, de laatste in de Altringer-reeks, over de naoorlogse Oostfrontersherdenkingen. De verzending zelf zal enige tijd in beslag nemen. Immers het Kortrijkse postkantoor aanvaardt slecht vijftien pakjes tegelijk per persoon. Gevolg is dat ik zowat dagelijks alle brievenbussen in mijn omgeving bezoek en naar twee postpunten ga. Dat kost tijd want ik doe alles te voet. Een auto hebben we niet meer.

Maar tegen begin volgende week zullen alle pakjes gepost zijn.

Over 't Pallieterke, uitgeverij Aspekt en goede voornemens

 Sommigen onder u, beste lezers, zullen al gemerkt hebben dat ik niet meer meewerk aan het weekblad 't Pallieterke. De reden hiervoor is simpel. Sinds enkele jaren verschenen er geen recensies meer van mijn publicaties in het blad. Hoewel ik medewerker was, werden mijn eigen werken niet meer besproken in het huisorgaan van het Vlaams-nationalisme. Herhaaldelijk vroeg ik aan hoofdredacteur Karl van Camp naar de reden hiervoor. Pas na maanden aandringen, kreeg ik antwoord: ik was ook medewerker aan het digitale Doorbraak.be. Ik mocht uiteraard blijven meewerken maar KvC had toch graag gehad dat ik eerst mijn recensies en artikels, bestemd voor Doorbraak, aan hem aanbood. Pas na publicatie in 't Pallieterke zouden ze op de webstek van Doorbraak.be mogen verschijnen. Begrijp dus goed, beste lezer, boeken die ik kreeg om te bespreken voor DB.be diende ik eerst aan KvC aan te bieden. Uiteraard ging deze vogel niet op.

Enige tijd nadien vernam ik van diezelfde Karl van Camp dat boeken over de twee wereldoorlogen niet meer hoefden voor zijn blad. "De mensen zijn dat moe. Er is al meer dan genoeg over de oorlog verschenen", schreef ie. Nu was het zo dat ik veelal boeken uit het fonds van uitgeverij Aspekt ontving, en zij publiceren nogal veel over beide wereldoorlogen en het interbellum. Andere uitgeverijen willen het weekblad met een goed hart en een slecht karakter immers niet kennen. Ik nam contact op met Perry Pierik en kwam met hem overeen dat vanaf volgend jaar er regelmatig recensies van boeken uit zijn non-fictie-fonds op mijn blog zullen besproken worden. Immers mijn blog wordt veelal bezocht door mensen met interesse voor geschiedenis van de eerste helft van de 20ste eeuw en de geschiedenis van de Vlaamse Beweging. Dat wordt dus een nieuwtje. 

Ik kan mij goed voorstellen dat heel wat van mijn lezers al hun goede voornemens voor volgend jaar genomen hebben. De een zal stoppen met roken en de ander met fors te drinken en met alle slechte dingen, die u een deel van uw leven gedaan heeft. Als u dan toch nog op zoek bent naar een goed voornemen dan durf ik u aan te raden meer te lezen. Kijk minder televisie en lees bijvoorbeeld gedurende twee of drie avonden per week. Het is niet alleen goed voor het geheugen maar studies bewijzen dat je er gelukkiger door wordt.

Ik wens u allen een vlotte en leuke overgang van oud naar nieuw. Prosit Neujahr! 

Een boekenmonument is niet meer: Martin Ros overleden

In een verpleeghuis in Amersfoort overleed op 8 december Martin Ros. Hij was 83 geworden en bij leven al een boekenmonument, een fenomeen op zich. Decennialang was hij chef boeken bij uitgeverij Arbeiderspers in Amsterdam —“uitgeversknecht” noemde hij zichzelf. Hij was de ontdekker van schrijvers als Maarten ’t Hart en Boudewijn Büch, en lanceerde de kwalitatieve topreeksen Open Domein en Privé Domein. Het grote publiek kende hem als overijverige en dolenthousiaste recensent van boeken voor de TROS Nieuwsshow op Radio 1. Boeken over de Tweede Wereldoorlog, erotica, wielrenners —waarover hij zelf enkele boeken pleegde—, en uiteraard biografieën behoorden tot zijn lievelingsdomein. Zijn autobiografisch getinte boek Liefde en ouderdom groeide uit tot een bestseller. Martin Ros was letterlijk bezeten van boeken. Zijn eigen bibliotheek telde zowat 60.000 boeken, verspreid over diverse locaties. Eens stortte door het gewicht een deel van zijn huis in. Met hem voerde ik een jarenlange correspondentie en hadden we diverse ontmoetingen. In 1997 werd de steeds enthousiaste Ros door een herseninfarct getroffen en diende hij zijn werk bij de uitgeverij stop te zetten. Na zijn herstel bleef hij schrijven, recenseren en verzamelen. Hieronder volgen enkele herinneringen.

“Flamisme”

Eens vertelde Martin Ros me dat hij van alle nog in leven zijnde Nederlanders de grootste collectie boeken over de Vlaamse Beweging of “flamisme”, zoals hij onze emancipatiebeweging wel eens noemde, bezat. “Ja, jochie, daar sta je van te kijken maar het is zo !”, voegde hij er nog veelbetekenend aan toe. Uiteraard twijfelde ik niet aan de woorden van deze ‘gedreven boekenfanaat’, die zichzelf omschreef als de ‘laatste kabouter van het grote boekenvak’.

Het was trouwens door zijn interesse in een ‘aantal curieuze kanten’ van de geschiedenis van de Vlaamse Beweging dat we met elkaar in contact kwamen. Op 8 maart 1996 schreef Martin me een brief —bij mijn weten maakte ie nimmer gebruik van een pc— waarin hij aanvullende gegevens vroeg over enkele figuren die hij in het vervolgdeel van zijn in 1995 verschenen Jakhalzen van het Derde Rijk wenste te publiceren. Nu dat tweede deel is nooit verschenen maar het leidde wel tot een eerste van een reeks persoonlijke ontmoetingen.

Onze allereerste ontmoeting vond plaats in april 1997 in een Indonesisch restaurant dat hij vaak frequenteerde. De kennismaking in het gezelschap van vriend Gui van Gorp verliep allerhartelijkst. Alsof we elkaar al jaren kenden. Martin bezat dan ook een innemende persoonlijkheid. Als een machinegeweer stak hij van wal, al springende van het ene naar het andere onderwerp. Bij wijze van kennismaking vond er eerst een soort ruilbeurs van boeken en tijdschriften plaats. Telkens weer klonk het: ‘Dat is geweldig’. Diverse onderwerpen als gestigmatiseerde vrouwen, de uitgeverswereld, collaboratie, het drama van Mayerling, keizerin Sissi, de polderpolitiek van Wim Kok, Paul Léautaud, Vlaamse Beweging, Adolf Hitler, de Ronde van Vlaanderen, bibliotheken… kwamen aan bod.

Kelkje

Zijn geliefkoosde ‘Dat weten jullie toch !’, ‘Is dat zo?’ en ‘Dat moeten jullie absoluut lezen!’, werden bij haast ieder onderwerp herhaald. Naarmate de uren verstreken en het verbruik van menig glas jonge jenever (een ‘kelkje’) en wijn steeg, werd onze gastheer steeds luidruchtiger. Af en toe bonkte hij met zijn vuisten op tafel om zijn uitspraken kracht bij te zetten. Kopjes en glazen wipten dan even omhoog. Eenmaal viel er een glas wijn om waarbij de in de buurt liggende boeken inderhaast gered dienden te worden. De vriendelijke dienster maande ‘meneer Ros’ wat stiller te willen zijn. Zijn stem daalde dan tot fluisterniveau om na vijf minuten weer het volume van voorheen te bereiken.

Met Martin Ros spreken was in feite luisteren naar een stortvloed van woorden, waar je af en toe eens een woord kon tussenbrengen. Om een originele boutade in de overtreffende trap zat hij nooit verlegen. Je vroeg je wel eens af of hij ooit tot rust kwam. Brieven van hem waren ofwel in een schier onleesbaar handschrift gesteld, ofwel getypt en een uitnodiging voor de correspondent om er de juiste woorden aan toe te voegen. De gedachten van Martin gingen immers vlugger dan zijn vingers het tempo konden aanhouden.

Het volgende jaar spraken Gui en ik met Martin op dezelfde plaats af. In afwachting van zijn komst, wandelden we langs het kanaal. Plots fel getoeter. Martin Ros in zijn blitse kleine sportwagen met op de achterbank ettelijke boekentasjes, zat hevig gesticulerend naar ons te zwaaien. Wij vlug naar hem toe. Hij hield immers het verkeer op maar het kon hem blijkbaar geen zier schelen. ‘Hoe gaat het in Vlaanderen?’, luidde zijn eerste vraag. Het duurde toch een paar minuten eer we hem ervan konden overtuigen eerst zijn wagen te parkeren, en dan het gesprek verder te zetten. De rij auto’s achter hem was inmiddels tot een heuse file uitgedeind. Van al het geclaxonneer achter zich trok hij zich geen moer aan. Of hoorde hij het niet?

Deventer

Diezelfde zomer, begin augustus 1998, vertoefden mijn echtgenote en ik op de grootse boekenmarkt in Deventer. Op een bepaald moment ontwaarde ik aan een boekenkraam Martin Ros bepakt met een rugzak en enkele tassen vol boeken. Prompt en vol enthousiasme gaf hij de dame naast mij enkele hartstochtelijke zoenen. Het ging allemaal danig vlug dat ik de tijd niet kreeg hem er op te wijzen dat de dame in kwestie helemaal mijn echtgenote niet was. Consternatie ! Ze vatte de zaak evenwel sportief op en bleek Martin door zijn radiopraatjes te kennen. Toen even later mijn wettelijke wederhelft zich bij ons voegde, werd het zoenen met evenveel overtuiging herhaald.

Graag vermeld ik ook nog dat hij samen met Perry Pierik in het midden van de jaren 1990 uitgeverij Aspekt in Soesterberg oprichtte. Het grootste deel van zijn boeken hebben er een nieuwe thuis gevonden.

Voor mij was Martin Ros een hele grote meneer uit het boekenvak, die zijns gelijke niet kende in Vlaanderen —met uitzondering dan van Gaston Durnez en Ludo Simons. Iemand voor wie ik dagelijks mijn denkbeeldige pet afnam. Telkens was het een genot om een brief van hem te mogen ontvangen, en een tijdlang wekelijks zijn radiopraatje op Selexyz te beluisteren. Het is een genoegen en een eer om hem, de Vlamingenvriend, hier als afscheid een eresaluut te mogen brengen.

Samen met Martin Ros en Gui van Gorp aan tafel

Artikel over Oostfronter Coenraad van den Bossche

 Dezer dagen werk ik aan een artikel over de gewezen Oostfronter Coenraad (Conrad, Koenraad, Koen...) van den Bossche uit Oudenaarde, geboren in 1911. Hij was onder meer ook werkzaam op het secretariaat van het Vlaamsch Verbond van Frankrijk, waar hij bevriend was met abbé Jean-Marie Gantois. In 1942 woonde hij in Kooigem, gelegen in de omgeving van Kortrijk, bij zijn broer in. Van daaruit meldde hij zich in augustus als vrijwilliger voor het Vlaams Legioen en was hiermee de enige Oostfrontvrijwilliger uit het kleine Kooigem (achthonderd inwoners). Veel materiaal over hem is er niet bewaard gebleven. Zo weet ik niet eens wanneer en waar hij overleden is. Conraad leidde nogal een zwerversbestaan.

Het artikel is bestemd voor het heemkundig tijdschrift De Leiegouw, dat in het voorjaar van 2021 een speciaal nummer zal wijden aan collaboratie en verzet in de regio.