Louis-Ferdinand Céline: weergevonden schatten

Het voor mij ongetwijfeld belangrijkste nieuws deze zomer zijn de weergevonden archieven van de Franse schrijver Louis-Ferdinand Céline, en dat zestig jaar na zijn dood. Iedereen achtte ze verloren, vernietigd. Immers in augustus 1944 vluchtte het echtpaar Destouches en hun kat Bébert halsoverkop naar Duitsland en vervolgens Denemarken. Hun appartement in het Parijse Montmartre lieten ze onbeheerd achter. In een mum van tijd werd het leeggeplunderd. Ook Célines papieren en manuscripten verdwenen. Decennialang werd er niets meer over vernomen.

Tot nu. Op 6 augustus verscheen in Le Monde een ophefmakend stuk van drie bladzijden dat de verdwenen gewaande archieven van Céline weer opgedoken waren. Een verwant van een van de plunderaars heeft ze via een tussenpersoon (een journalist) aan het Franse gerecht bezorgd. Deze overhandigde het uiterst belangrijke materiaal aan de wetmatige erfgenamen.

Het archief telt meer dan een kubieke meter en bevat manuscripten van ook onuitgegeven boeken en essays, briefwisseling, tekeningen, foto's... Ook het verloren gewaande volledige manuscript van Casse-pipe, waarvan slechts een fragment bekend was, dook op. Uitgeverij Gallimard, Célines oude uitgever, zal mettertijd alles publiceren. Mij interesseert vooral Célines onuitgegeven briefwisseling met Robert Brasillach, die toen hoofdredacteur van Je suis partout was. Het beloven nog boeiende tijden te zullen worden op het Céline-front. Ook zullen alle bestaande biografieën over hem drastisch herzien moeten worden. Zo wordt nogmaals aangetoond dat geen enkele biografie ooit als de ultieme of de definitieve biografie aanschouwd mag worden. Dat is gewoon prietpraat van uitgevers en hun reclamebureau's.

De Russische 'oudgelovigen' onder Hitler en Stalin

 De Nederlandse journalist Ardy Beld is onder meer medewerker aan de webstek Doorbraak.be. Tot nu toe publiceerde hij al een viertal boeken bij uitgeverij Aspekt. Zijn nieuwste boek Met Hitler tegen Stalin handelt over de collaboratie van een aantal Russen met de Duitse bezetter. De meeste deden dat uit anticommunistische gezindheid. Onder de Duitse bezetting, 1941-1944 leefden zo'n zeventig miljoen Russen. Hiervan werkte een miljoen actief in Duitse dienst. Tijdens de terugtocht trokken de meeste onder hen mee naar het westen. Velen bleven na 1945 onder een andere naam in Duitsland, werden door Britten en Amerikanen aan Stalin uitgeleverd of slaagden erin naar de Verenigde Staten en elders te emigreren.

Een van de meest merkwaardige opstellen uit de bundel, die uit een tiental korte hoofdstukken bestaat, handelt over de Russische oudgelovigen. Deze oudorthodoxen  bestonden uit traditionele christelijke groeperingen. Ze kwamen los te staan van de Russisch-orthodoxe staatskerk door hun afwijzing van de kerkelijke hervormingen van 1666-1667, en werden daarom vervolgd. Onder de laatste tsaar werden ze gerehabiliteerd en kregen ze een zekere vorm van autonomie toegekend. Maar onder Lenin en Stalin werd hiermee terug komaf gemaakt en stonden ze bloot aan vervolgingen. 

Na de Duitse bezetting in de herfst van 1941 van Polatsk, in het noordoosten van Wit-Rusland, organiseerde de dorpsoudste en oudgelovige van Zaskarki Michail Zoejev, vandaar de naam "republiek van Zoejev", een vorm van zelfbestuur voor zijn dorp en omgeving. De Duitsers stemden hiermee in. Wel diende de dorpsgemeenschap in ruil belasting te betalen in natura (melk, wild, brandhout en hooi). Bovendien eisten ze dat de dorpsbewoners geen steun verleenden aan Sovjet-partizanen. De Duitse veldcommandant was de oudgelovigen goedgezind, en de samenwerking verliep vlot. De Duitsers lieten Zoejev en zijn mensen ongemoeid tot in 1944, toen het front weer dichterbij kwam. Heel wat oudgelovigen trokken samen met de Duitsers mee, en vestigden zich nadien in de Verenigde Staten waar ze ongehinderd hun godsdienstige overtuiging konden belijden. Een voor mij totaal onbekende geschiedenis.

Dat geldt ook trouwens voor de andere bijdragen in dit boek waarin onder meer figuren als Jevgeni Sadowski, Evald Mikson, de auteur Anatoli MacReady, de dichteres van Wit-Rusland Natalja Arsenieva en de tekenaar Leonid Perfetski de revue passeren. Kortom een boekje vol verrassende ontmoetingen. Met uitzondering van generaal Vlasov was er nog maar bitter weinig geweten over Russische collaborateurs tijdens de Duitse bezetting. Het boek van Ardy Beld is zonder meer een aanwinst te noemen.

Ardy Beld, "Met Hitler tegen Stalin: samenwerking met de Duitse bezetter in de Sovjet-Unie". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 101 blz. Gen., 16,95 euro  ISBN 978-94-6424-699-5

Dwarsliggers tweede drukproef

Momenteel ben ik doende met het nakijken van de tweede  drukproef van mijn te verschijnen boek Dwarsliggers. Daar de bundel 912 bladzijden zal tellen, zal ik daar wel enkele weken mee zoet zijn. Tussendoor neem ik boeken tot mij die al een tijdje ongeduldig op lezing zaten te wachten. Eind augustus ga ik dan aan de slag met de eerste drukproef van het Oostfrontersboek gewijd aan Renaat Waterschoot. 

Webstek verwijderd

 Sinds enige tijd werd mijn webstek door de digitale managers van proximus verwijderd. Hoe kwam het zo ver? Enkele maanden geleden kreeg ik van de heren en dames van proximus te lezen dat ik na meer dan twintig jaar voortaan diende te betalen voor "hun digitale webruimte" die ik gebruikte. Namelijk 350 euro voor de plaatsruimte en maandelijks nog eens 65 euro daar bovenop. Ik ben hier niet willen op ingaan. Zo werd mijn webstek zonder pardon verwijderd. Ja, die gasten trachten uit alles geld te slaan.

Begin volgend jaar zal ik een nieuwe webstek krijgen. Tot zolang stuur ik op vraag een lijst met mijn nog beschikbare publicaties. Mijn verontschuldigingen voor deze gang van zaken maar tegen managers valt er niets te beginnen. Zij denken enkel maar aan kassa, kassa...

Renaat Waterschoot: laatste Oostfronter

 Nu ik het nazicht van de eerste drukproef van mijn te verschijnen Dwarsliggers (915 blz.) achter de rug heb, ben ik begonnen met het schrijven van mijn boek over Renaat Waterschoot. Het wordt het dertiende en laatste deel van de Oostfrontersreeks. 

Als voorbereiding las ik alvast het zopas verschenen boek van Niels Schmitz, Frans Boven: Trouw tot in den dood dat in eigen beheer (niels_schmitz@outlook.com) verscheen. In dit verzorgd en rijkelijk geïllustreerd boek vertelt hij het korte leven van een van de weinige Vlaamse vrijwilligers die terechtkwamen in het regiment Germania van de 5. Waffen-SS-Panzer Division 'Wiking'. Daartoe bestudeerde auteur alle beschikbare bronnen die hem ter beschikking stonden. De 23-jarige SS-Rottenführer Frans Boven sneuvelde op 18 juli 1943 in de omgeving van de Donetz rivier. 

Aleksej Navalny

 Als de maatschappij het vertrouwen verliest in de overheid, gaat de burger op zoek naar alternatieve leiders. In het autocratisch geregeerde Rusland is die leider zonder twijfel Aleksej Navalny. Tegenwoordig zowat de meest geliefde vijand van Vladimir Poetin.

In 2011 richtte de inmiddels 45-jarige jurist Navalny het Fonds voor Corruptiebestrijding op, afgekort FBK. De veertig medewerkers van dit niet-commerciële fonds doen onderzoek naar corruptie in de hoogste etages van de Russische politiek. Het FBK werd inmiddels verboden. Voor zijn gevangenzetting was Navalny hét gezicht van de protestbeweging in Rusland. De overheid trachtte lange jaren zowel hem, alsook alle anderen die met hem in verbinding staan of stonden, door ongegronde veroordelingen, huiszoekingen en andere vormen van staatsterreur het leven zuur te maken.

In augustus 2020 werd Aleksej Navalny zwaar ziek. Eerst werd hij in een provinciaal ziekenhuis in Omsk behandeld. Tevergeefs. Zijn toestand verergerde. Onder internationale druk werd hij naar Duitsland overgevlogen. Daar stelde men vast dat hij met een zenuwgas vergiftigd was. Een dergelijk zenuwgas kon enkel gemaakt worden in speciale Russische militaire laboratoria. Na zijn genezing vloog hij in januari 2021, ondanks alle verzet van zijn vrienden en familie, toch terug naar Rusland, waar hij prompt ingerekend werd op het vliegveld. Hij werd kort daarop veroordeeld tot een gevangenisstraf.

Ruslandkenner Ardy Beld verzamelde sinds de zomer van 2020 alle gegevens omtrent Navalny, en brengt in zijn nieuw boek een beknopt overzicht van de gebeurtenissen en licht deze toe met de nodige achtergrondinformatie, alsook met korte interviews met ooggetuigen. Zijn gezin woont tegenwoordig in Duitsland. "Ik ben slechts een Russisch patriot. Ik wil dat mijn land en mijn volk vrij zijn van dictatuur", laat hij weten.

Ardy Beld, "Vrijheid voor Navalny". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 119 blz. Gen., 16.95 euro ISBN 978-94-6424-756-5

De totale afgang van het Nederlandse leger in mei 1940

 "Die lafaards! Zij hebben zich door de vlucht gered. Zij hebben zich laten overdonderen door een troepje kwajongens van 17 tot 20 jaar", aldus een Nederlandse generaal op 11 mei 1940 over zijn eigen troepen.

Harmen Hoogenboom keek aan de hand van nieuw bronnenmateriaal en met een fris hoofd naar een vraagstuk dat al vanaf de capitulatie van het Nederlandse leger op 15 mei 1940 de gemoederen van militairen, veteranen en historici bezighoudt, en waarover de meest uiteenlopende meningen te berde zijn gebracht: was het Nederlandse leger in mei 1940 voorbereid op zijn verdedigende taak en heeft de Nederlandse militair zich ten volle ingezet toen het Duitse leger het land binnenviel. Zoals te verwachten, luidt het antwoord hierop: neen!

De auteur behandelde op een originele manier deze complexe materie door in te zoemen op een enkel gevecht, namelijk dat om de voorposten gelegen aan de voet van de Grebbeberg op 11 en 12 mei. In dat gevecht kwam alles bij elkaar: een schromelijke onderschatting van de gevechtskracht van de Duitsers, heldenmoed en lafheid, een overmachtige en met moderne wapens uitgeruste tegenstander, falend en effectief leiderschap. En dat alles op een cruciale plek in de Nederlandse verdediging, waar het veldleger de Vesting Holland beschermde tegen de vijandelijke opmars naar het oosten. Na twee dagen oorlog was er van een geordend Nederlands leger geen sprake meer.

Schrijver Hoogenboom heeft het alles zorgvuldig en gedetailleerd onderzocht en neergeschreven in zijn relevante en degelijke studie. Verzorgde en uitvoerig geïllustreerde uitgave met kaartjes in vierkleurendruk. Met eindnoten en bibliografie. Een register ontbreekt.

Harmen Hoogenboom, "Tot de laatste man en de laatste patroon: gevechtsveldgedrag en heldendom, 11 mei 1940". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 287 blz. Gen., 19,95€ ISBN 9789464240917