Jopie Fourie

Vandaag mocht ik een exemplaar ontvangen van deel 49 van de schitterende boekenreeks De Grote Oorlog. Kroniek 1914-1918. Essays over de Eerste Wereldoorlog, die verschijnt bij uitgeverij Aspekt.

In het nieuwe boekdeel werd mijn artikel Een oorlog in de oorlog. Jopie Fourie en de Afrikaner Maritz-rebellie (p. 47-56) opgenomen. Wellicht is de bijdrage een van de zeer zeldzame die over hem verscheen na 1945 in de Lage Landen. Jopie Fourie (1879-1914) nam deel aan de Tweede Boerenoorlog (1899-1902) en bekwam een hogere officiersrang, maar weigerde nadien te vechten in het Duitse Zuidwest Afrika. Hij kwam in opstand, werd gevangengenomen en op bevel van een gewezen Boerengeneraal in december 1914 gefusilleerd. Zijn dood zorgde indertijd voor heel wat ophef, en gaf een stimulans aan het Boerennationalisme. Onder meer Cyriel Verschaeve wijdde een gedicht aan hem. 

Strijd om de Baltische Eilanden in 1917

In deel 47 van de door uitgeverij Aspekt uitgegeven boekenreeks De Grote Oorlog. Kroniek 1914-1918 verscheen zopas mijn artikel over Operatie Albion, of de Duitse landing op de Baltische Eilanden (1917), p. 135-152. De strijd om de drie Baltische Eilanden werd na korte tijd ten voordele van de Duitsers beslist. Het is een kleine bijdrage aan een stukje onbekende geschiedenis van de Grote Wereldbrand.

Günther Deschner overleden

Na een lang ziekbed overleed in Duitsland op 82-jarige leeftijd de conservatieve publicist Günther Deschner (14 mei 1941 - 11 januari 2023). Hij begon zijn loopbaan als cultuurredacteur bij het dagblad Die Welt. Daarna richtte hij een eigen tijdschrift op dat geen lang leven beschoren was. Kort nadien begon hij mee te werken aan het conservatieve weekblad Junge Freiheit, en gaf hij voordrachten over het Derde Rijk en andere onderwerpen.

Zijn grootste bekendheid kreeg Deschner toen hij in 1977 zijn biografie over Reinhard Heydrich onder de titel Reinhard Heydrich: Statthalter der totalen Macht publiceerde. Hierin schilderde de schrijver de stadhouder van Praag vooral af als een technocratische manager. Het boek werd een bestseller en kende meerdere drukken. Deschner was ook een specialist wat betreft het Koerdische probleem. Persoonlijk kende hij onder meer de Koerdische leiders Mustafa Barsani, Dschalal Talabani en Abdullah Öcalan. Voor Deschner waren de Koerden een volk, dat herhaaldelijk door het Westen bedrogen was. Onder meer beloofden de westelijke geallieerden tijdens de Eerste Wereldoorlog dat de Koerden voor hun aandeel in de strijd tegen de Turken een onafhankelijk Koerdistan zouden krijgen. Er werden toen zelfs al postzegels gedrukt. Na de oorlog kwam de aap uit de mouw.

Biografie Staf de Clercq (2)

Gisteren sloot ik de werkzaamheden aan het vijfde hoofdstuk af en dat ondanks de verzengende hitte. Dankzij het groene dak boven mijn hoofd is mijn studeerkamer nog enigszins koel te houden. Ik hield het bij 25°C wel uit. Geen airco want dat maakt te veel lawaai. Het vijfde hoofdstuk handelt over Staf de Clercq als taalgrensmilitant. Gelukkig kon ik voor dat hoofdstuk over betrekkelijk veel materiaal beschikken. Thans zal ik een artikel schrijven voor de boekenreeks "De Grote Oorlog". De bijdrage zal handelen over Operation Albion. De geslaagde Duitse landing en verovering van de Baltische eilanden in oktober 1917 op de Russen. Eerder al hadden Britse en ANZAC-divisies in april 1915 gepoogd de Dardanellen op de Turken te veroveren. Maar dat draaide uit op een groot fiasco voor de geallieeerden.

Luchtazen van de keizer

 Het voorliggende boek, samengesteld door Gerbrand Kip en Perry Pierik, is een herziene en aangevulde tweede druk van het boek dat oorspronkelijk in 2019 verscheen.

In een inleidend hoofdstuk maken we kennis met de geschiedenis van de Duitse militaire luchtvaart. Voor het Duitse luchtwezen is de pionier Otto Lilienthal van onbeschrijflijk belang. In 1874 slaagde hij erin om als eerste vijftien meter ver te vliegen. Het waren ook de Duitsers die als eersten het belang van vliegtuigen voor militaire doeleinden inzagen. Toch waren zij niet de eersten die gebruik maakten van militaire vliegtuigen. Die 'eer' komt de Italianen toe die in 1912 

op primitieve wijze bombardementen uitvoerden tijdens raids over de Noord-Afrikaanse woestijn in Tripolitanië. 

Tijdens de eerste jaren van de Eerste Wereldoorlog hadden de Duitsers een wezenlijke voorsprong op hun vijanden. Dankzij de ontdekkingen van ingenieur Fokker slaagden ze er bijvoorbeeld in om met een machinegeweer doorheen een draaiende propeller te schieten. Het grootste deel van het boek bestaat uit een reeks boeiende biografische portretten van Duitse luchtazen geschreven door diverse auteurs. De geportretteerden zijn: Oswald Boelcke, Max Immelmann, Hermann Göring, Manfred en Lothar von Richthofen, Ernst Udet, Gunther Plüschow en Werner Voss.

Een verzorgd en rijkelijk geïllustreerd boek.

Gerbrand Kip en Perry Pierik, "Luchtazen van de keizer". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 241 blz. Gen., 22.95 euro ISBN 9789463385657 

De inbeslagname van Nederlandse schepen in 1918 in Amerika

In Nederland geniet de Aspekt-reeks over de Eerste Wereldoorlog onder de titel De Grote Oorlog in kennerskringen algemene bekendheid. In ons land is dat vooralsnog niet het geval. Tal van boekhandels, vooral dan de keten van Standaard Boekhandels, hebben geen titels uit de reeks in voorraad of erger kennen het bestaan ervan niet. Dat volledig ten onrechte.

Heel recent verscheen deel 42 in de sinds begin deze eeuw opgestarte reeks. Vooral het artikel over de 'schepenroof' of de inbeslagname van Nederlandse schepen in Amerikaanse havens in 1918 van de hand van Elise Burggraaf vraagt om de aandacht van de lezer. Nergens anders las ik hierover. Daarnaast zijn er ook bijdragen over de geneeskunde tijdens de oorlog, over de laatste offensieven in 1918 aan het westfront, over het lot van uit Duitse krijgsgevangenschap ontsnapte Russen die in het Nederlandse Heerlen een veilig heenkomen zochten, en over de Duitse kolonie tijdens de oorlog in Antwerpen. Artikel van de hand van de Antwerpse historicus Antoon Vrints van wie we al een en ander mochten lezen. 

Het meest in het oog springende artikel is dat van Ad van der Logt die tachtig bladzijden besteedde aan twee Nederlandse antioorlogsromans uit het interbellum: Henri van Boven, De scheiding (1919) en Willem Lenglet (ps. Edouard de Nève), Muziek voorop (1935). Een alleszins intrigerend en boeiend stuk. Wijlen C. Smit besteedt in twee korte artikels aandacht aan de relaties tussen België en Nederland voor en na de wapenstilstand van 1918. Zijn bijdragen zijn duidelijk gedateerd. Immers zij verschenen in 1973. Kortom de historisch geïnteresseerde lezer komt ook in dit boekdeel aan zijn trekken.

"De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918: essays over de Eerste Wereldoorlog, deel 42". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 271 blz. Gen., 25 €  ISBN 978-94-6424-092-4

De strijd om de Duitse Afrikaanse koloniën

 Het voorliggende boek handelt over de ongelijke strijd tijdens de Eerste Wereldoorlog om de Duitse koloniale bezittingen in Afrika. Naast zijn Aziatische bezittingen bezat Duitsland in 1914 in Afrika: Oost-Afrika, Zuidwest-Afrika, Kameroen en Togo. Duitsland was de mening toegedaan dat Europese landen die met elkaar in oorlog raakten, deze niet moesten uitvechten in hun kolonies daar de inheemse volkeren hiermee niets te maken hadden, en tevens geen getuige dienden te zijn hoe blanken (toch hun meesters!) elkaar bevochten. Dat was toch geen zicht, meenden ze. De geallieerden (Groot-Brittannië, Frankrijk, België en Portugal) hadden hier geen oren naar en waren tuk op de Duitse koloniale bezittingen. Zo makkelijk kregen ze echter de Duitse kolonies niet in handen. Dat blijkt alvast uit het leesbare boek van Bas de Groot, die al menig boek over de grote wereldbrand op zijn palmares heeft staan.

Veelal konden de geallieerden een veelvoud aan troepen inzetten en waren de Duitsers en hun zwarte hulptroepen, de gevreesde Askari telkens in de minderheid. De Duitse militairen hadden echter drie grote troeven in handen: ze vochten uiterst flexibel, de Askari waren zeer betrouwbaar en hun medische dienst was de beste van Afrika. In Duits Oost-Afrika (het huidige Zambia) vocht de briljante Duitse generaal Lettow-Vorbeck met zijn 14.000 manschappen jarenlang succesvol tegen 130 à 160.000 geallieerden. Op een bepaald moment vocht de Schutztruppe, aldus de naam van de Duitse koloniale strijdmacht, in de Britse en Portugese kolonies. Pas einde november 1918 gaf hij zich over.

In Zuidwest-Afrika (thans Namibië) stonden 2000 Duitsers (waaronder een compagnie dromedarissen-cavalerie) tegenover 50.000 Britten en Zuid-Afrikanen. Deze laatsten hadden in oktober 1914 met een zware rebellie af te rekenen. Zowat een vierde van de gemobiliseerde Boeren weigerde tegen de Duitsers te vechten. Ze deserteerden of liepen naar de Duitsers over. Pas in juli 1915 kwam er een einde aan de ongelijke strijd.

In Kameroen beschikte de Schutztruppe over dertig Duitse officieren en onderofficieren en 1650 Askari-troepen. Wegens gebrek aan paarden verplaatsten de Duitsers zich op ossen. Een foto getuigt hiervan. Tegenover hen stond een overmacht aan Britse en Franse koloniale troepen. Toch konden de Duitsers het nog tot februari 1916 volhouden eer ze zich overgaven. De strijd in het kleine Togo duurde nauwelijks enkele weken. De kleine Duitse politiemacht aldaar was niet in staat om veel weerstand aan de geallieerden te bieden.

Het boek van Bas de Groot laat zich vlot lezen en drijft voor een aanzienlijk deel op verslagen, brieven en documenten van de Duitsers. Deze geven een goed beeld van de omstandigheden waarin diende gevochten en geleefd
te worden. Steeds weer was er een gebrek aan munitie, wapens, voedsel... Vooral de troepen van von Lettow-Vorbeck konden rekenen op de onvrijwillige mildheid van de Britten. Een minpunt is echter dat het boek, met tal van onbekende illustraties, voor een deel ontsierd wordt door nogal wat druk- en schrijffouten.

Bas de Groot, "De strijd om de Duitse Afrikaanse koloniën: Oost-Afrika, Zuidwest-Afrika, Kameroen, Togo: 1914-1918". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 451 blz. Gen., 29,95 €  ISBN 978-94-6424-077-1

Het nooit eindigende verhaal van de Eerste Wereldoorlog

 De Eerste Wereldoorlog wordt ook wel de "Urkatastrophe des 20. Jahrhunderts" genoemd. De oorlog was inderdaad van een onvoorstelbare omvang zoals de wereld die nog niet eerder gezien had. Ook de gevolgen ervan, die tot op de dag van vandaag nog niet zijn uitgewerkt, waren en zijn enorm. Toch bestaan er nog steeds veel mythen over deze oorlog, die door toedoen van een aantal historici en publicisten een hardnekkig bestaan blijven leiden. Gelukkig is daar de grote boekenreeks De Grote Oorlog van uitgeverij Aspekt die sinds 2002 verschijnt en voldoende weerwerk levert, en zopas het 41ste boekdeel afleverde.

Dit deel bevat vier grote artikels die op zichzelf staan. Hans Terpstra schetst op vlotte wijze het leven van de Zuid-Afrikaanse generaal Jan Smuts, en gaat vooral in op diens rol tijdens de Eerste Wereldoorlog. In eigen land was Smuts bij de Boeren alles behalve geliefd. Zij beschouwden zijn leven als een tragische mislukking omdat hij zich ten dienste van de gehate Britten had gesteld, en niets had gepresteerd voor zijn volk. Vele Boeren beschouwden hem als een verrader en zelfs moordenaar van zijn volk. Dat had uiteraard alles te maken met Smuts' rol tijdens de Boerenoorlog (1899-1902), en zijn handelen tijdens de eerste maanden van het uitbreken van de wereldoorlog. Samen met generaal Botha had Smuts een Boerenrebellie met geweld neergeslagen, en had hij niet gepleit voor clementie voor de ter dood veroordeelde rebellenleider Jopie Foeri. Auteur Terpstra gaat hier nader op in, en beklemtoont vooral de verdiensten van Smuts op internationaal gebied. Dankzij Smuts won Zuid-Afrika weer aan prestige.

De andere bijdragen handelen over de historie van de Britse Marinevliegdienst, en zijn Duitse tegenstander het Marineflugwesen. Expert Bas de Groot levert ons een gedegen en rijk geïllustreerd artikel van meer dan honderd pagina's. Eric Wils beschrijft de lotgevallen van de Schotten tijdens de oorlog. Zo'n 550.000 Schotten maakten deel uit van de Britse strijdkrachten; zo'n 100.000 sneuvelden of een op de vijf. Tot slot onderzoekt Yency Rodenburg de invloed van de onbeperkte duikbootoorlog op de Nederlandse koopvaardij in 1917. Met veel aandacht las ik vooral de artikels over veldmaarschalk Smuts en de lotgevallen van de Schotten gedurende de vijf oorlogsjaren.

"De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918: essays over de Eerste Wereldoorlog, deel 41". Soesterberg, Aspekt, 2020. Ill., 243 blz. Gen., 25 €   ISBN  9789463389399

Verdun

 Samen met de slag aan de Somme behoort de slag bij Verdun in 1916 tot de bekendste en bloedigste veldslagen die aan het westelijke front tijdens de Eerste Wereldoorlog plaatsvonden. De gevechten duurden bijna een jaar en de tragedie van zoveel slachtoffers op zo'n relatief klein gebied was en is indrukwekkend. De Duitsers begonnen de slag in februari met de bedoeling om de Franse divisies te laten leegbloeden. Eenmaal dat ze murw geslagen waren, zouden ze -zo dacht het Duitse opperbevel- wel bereid zijn om met Duitsland een aparte vredesovereenkomst te sluiten. Immers de Duitsers beschouwden de Britten als hun grootste vijand en wilden het volledig isoleren van hun bondgenoten. Zoals we weten, is het nooit zo ver gekomen.

Tom van Hooff schreef in het verzamelwerk De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918 diverse bijdragen over de slag van Verdun en de voorgeschiedenis ervan. Deze heeft hij thans lichtjes herwerkt en gebundeld in het voorliggende Verdun 1916. De meeste belangstelling in zijn toegankelijk boek gaat uit naar de derde fase van de veldslag of de maanden juni tot en met augustus 1916, toen de slag in een beslissende fase kwam. De Duitsers voerden nieuwe divisies aan en het aantal stormaanvallen werd opgevoerd; dat met als doel om een permanent verdedigbare positie te bereiken, uit te bouwen en te verdedigen. Het resultaat was dat de aanvallen einde augustus stilvielen omdat beide partijen op apegapen lagen. Na een grootse Franse tegenaanval in de herfst stonden beide partijen weer op hun uitgangsposities van februari.

De auteur onderzoekt ook een aantal individuele levens van gesneuvelden en trekt de lijn door tot op vandaag
. Voor de liefhebbers: leerrijke lectuur

Tom van Hooff, "Verdun 1916: artikelen over de slag". Soesterberg, Aspekt, 2020. Ill., 151 blz. Gen., 19.95 €  ISBN 9789464240221

Zomerreeks

Terwijl momenteel op doorbraak.be mijn zomerreeks "De eindeloze Eerste Wereldoorlog: omwentelingen in Oost-Europa, 1918-1923" gepubliceerd wordt, tracht ik het hoofd koel te houden. Makkelijker geschreven dan gedaan. Bij temperaturen boven de 25°C is schrijven voor me een schier onmogelijke taak. Gelukkig heb ik nog voldoende lectuur in huis.

Kardinaal Stepinac

Tijdens de bijna afgelopen maand ben ik in de eerste plaats bezig geweest met het schrijven van een biografisch opstel over de Kroatische kardinaal Alojzije Stepinac. Veel werd er hier nog niet over hem gepubliceerd. Ik besteedde vooral aandacht aan de oorlogsjaren en zijn gevangenschap tijdens de Tito-dictatuur, die tot zijn vroege dood heeft geleid. Stepinac had tijdens zijn jaren als aartsbisschop van Zagreb voortdurend af te rekenen met tegenstand. Zowel de Italianen, de Duitsers, het Pavelic-regime en de partizanen van Tito waren niet bepaald over hem te spreken. Ook binnen de katholieke kerk in Kroatië werd hij met opposanten geconfronteerd. Toch gaf aartsbisschop Stepinac niet toe.
Daarnaast schreef ik ook een vierdelige reeks over de situatie in Oost-Europa onmiddellijk na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Bij ons zwegen de wapens op 11 november 1918. Elders niet. Vooral in de nieuwe landen van Oost-Europa werd er nog duchtig doorgevochten tot het begin van de jaren 1920. Achtereenvolgens geef ik een beeld van de situatie in de Baltische staten, Finland, Polen en Hongarije.
Al deze artikels zullen deze zomer op doorbraak.be verschijnen.

Arthur Mulier

Momenteel laboreer ik volop aan mijn tekst over de Kortrijkse flamingant en zakenman Arthur Mulier (1892-1979). Omwille van zijn flamingantisme tijdens de Eerste Wereldoorlog werd hij in 1922 gearresteerd en in Gent gevonnist. De gemoederen liepen in West-Vlaanderen hoog op. Mulier was in 1921 als ACW'er in de provincieraad gekozen, en de eerste ACW'er die lid werd van de Bestendige Deputatie van de kustprovincie.
Rond zijn proces was heel wat te doen. De brochure zal in april verschijnen en het voorlaatste deeltje worden van mijn Altringerreeks.

Koningin Wilhelmina wist meer...

De Nederlandse koningin Wilhelmina beweerde dat ze van niets wist, toen de Duitse keizer Wilhelm II in november 1918 in haar land asiel vroeg. Ook later ontkende ze iedere betrokkenheid. Nu blijkt uit nieuw archiefonderzoek van de verdienstelijke historica en hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen, Beatrice de Graaf dat dit een bewuste leugen was. Wilhelmina was wel degelijk en van nabij actief betrokken met de komst van de Duitse keizer naar haar land. Zij zorgde ervoor dat haar kabinet alles regelde en hem een waardig onderdak verleende.
Ook al tijdens de oorlog probeerde Wilhelmina met de Duitsers in Den Haag vredesbesprekingen te organiseren. Zo zorgde zij na de wapenstilstand van 11 november 1918 ervoor dat de Kaiserin naar Nederland kon komen om haar echtgenoot te vervoegen. Wilhelmina, aldus professor De Graaf, wist wel degelijk op voorhand dat de Kaiser naar Nederland zou komen.
Haar omvangrijke biografie van de hand van Cees Fasseur is alvast op dat vlak achterhaald. Fasseur steunde zich te veel op haar herinneringen die uit 1959 dateren. Daarin ontkende Wilhelmina iedere betrokkenheid bij de komst van de Duitse keizer. Ze wist helemaal van niets, liet ze toen weten. De Tweede Wereldoorlog zorgde ervoor dat haar memoires flink gekleurd waren. Fasseur nam Wilhelmina's stelling te vlug voor waarheid aan. Nu weten we, dankzij het kritische werk van professor De Graaf, dat de rol van Wilhelmina ondergewaardeerd werd.

Maarschalk Pétain

Het kot is weer eens te klein voor de poco's of de politiek correcten. In een rede naar aanleiding van het einde van de Eerste Wereldoorlog noemde de Franse president Emmanuel Macron maarschalk Philippe Pétain een "groot soldaat in de Eerste Wereldoorlog".
Meteen stonden de poco's op hun achterste poten en ging er een gehuil op dat horen en zien deed vergaan. Wat Pétain "un grand soldat de la guerre" noemen! Dat kon niet! Hij was de verrader bij uitstek, hij de fascistische leider van Vichy, de man die de Jodenvervolging gedoogde, ...
Zo zie je nog maar eens tot wat politiek correct gedoe leidt. Ze willen het werkelijk verloop van de geschiedenis niet meer kennen en doen, integendeel, aan geschiedvervalsing. In hun ogen is een goed woord over Pétain al voldoende om te steigeren, en hun verontwaardiging te uiten. Het grootste deel van de media nemen hierin maar al te vaak het voortouw. Het feit dat Pétain een einde maakte aan de slachtpartij van Verdun en zo het leven redde van tienduizenden Franse soldaten, mag niet eens meer vermeld worden. Want Vichy, weet je wel... En dat is nog maar een klein voorbeeldje.

Cyriel Verschaeve in 1917

Romain Vanlandschoot. Foto Kurt Ravyts

Gisteren zaterdag vond er in Alveringem een colloquium plaats met als titel "De hete zomer van 1917". Feitelijk een ietwat ongelukkig gekozen titel want de zomer van 1917  was een van de natste van de hele 20ste eeuw. Maar het ging uiteraard niet over het klimaat maar wel over het ontstaan van de Frontbeweging en de rol van Cyriel Verschaeve hierin. Op enkele dagen na was het de honderdste verjaardag van de eerste Open Brief gericht aan het adres van de Belgische koning Albert I.
Ik kon er heen dankzij vriend Kurt Ravyts die mij kwam ophalen en terugbrengen. We behoorden tot de tweehonderd deelnemers die zich ingeschreven hadden - dubbel zoveel als aanvankelijk gepland. In de voormiddag was er een kleine rondleiding langs de belangrijkste Vlaamse pleisterplaatsen van Alveringem. We bezochten ook de kerk met daarin het schilderij waarop Verschaeve als Sint-Kristoffel fungeert. Op het kerkhof konden we even het graf van de kapelaan begroeten.
Ondanks het grote succes wat betreft inschrijvingen hadden Koen Bultinck en Frank Godderis alles in goede banen kunnen leiden. Een pluim voor hen. Van de vier referaten maakten deze van Romain Vanlandschoot over Verschaeves brief aan kardinaal Mercier en Frans-Jos Verdoodt over de brief aan paus Benedictus XVde  de meeste indruk. Zij brachten nieuwe feiten naar voren. Aansluitend vond er in de tuin van het cultuurcentrum een heerlijke receptie plaats. Tijd om tientallen bekenden te groeten en hier en daar gesprekken en gesprekjes te voeren. Nadien, we behoorden tot de allerlaatsten die de receptie verlieten, zijn we nog samen met goede vriend
 Karl Drabbe in Oost-Vleteren het graf van Eric Defoort gaan begroeten. Achteraf was het aangenaam toeven op een terrasje. Het was al laat in de avond toen we bij volle maan huiswaarts reden.

Onwetendheid

Normaal mag je van historisch geïnteresseerde publicisten en historici wel veronderstellen dat ze met enige kennis van zaken over hun onderwerp schrijven. Eilaas, eilaas hoe goedgelovig ben ik toch! In het gereputeerde en gespecialiseerde tijdschrift Historisch Nieuwsblad, verscheen van de hand van het duo Jan Auke Brink en Marline Lemke in het septembernummer een artikel over Turkije. Over de deelname van het Osmaanse of Ottomaanse Rijk aan de Eerste Wereldoorlog lezen we het volgende op p. 60: "Het Ottomaanse Rijk koos toen de kant van de asmogendheden en kwam daardoor als verliezer uit de strijd".
Hoe is het mogelijk, vraag je je dan af. Zoveel onzin! Welk onderwijs heeft dat duo genoten? De asmogendheden in 1914... Daarnaast stel je dan ook de vraag hoe goed beiden zich wel gedocumenteerd hebben voor hun werk. En zat de eindredacteur te slapen toen hij of zij dat las?

Uitstap naar de Westhoek

Vandaag deden we een kleine uitstap naar de Westhoek; dat in het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog.

In Passendale bezochten we bij helder weer de Britse begraafplaats Tyn Cot. Vanop de heuvelrug hadden we een weids uitzicht over de streek rond Ieper. Van daaruit trokken Britten, Canadezen en Nieuw-Zeelanders in de zomer van 1917 ten aanval tegen de Duitse troepen die de heuvelkam beheersten. Zij moeten al van ver de Britse, elkaar opeenvolgende, infanteriegolven hebben zien aankomen. Bovendien was het een barslechte zomer. Duizenden aanvallers bleven steken in de modder en werden door de Duitsers als eendjes op een kermis afgeschoten. Honderden anderen verdronken dan weer in de modderpoelen. Een van de vele slachtingen van deze onzinnige oorlog.
In Mesen brachten we een kort bezoekje aan het nieuwe mooie monument dat het kerstbestand van 1914 symboliseert (zie bijgaande foto). Tot slot bezochten we in Poperinge het Talbot House. Dat viel een beetje tegen omdat de lift defect was en Ann in haar rolstoel niet mee kon naar boven. Als compensatie kreeg ze in de tuin gratis een kop koffie geserveerd.

Kapelanij Cyriel Verschaeve

Gisteravond vond in Alveringem de officiële opening plaats van de vernieuwde voutekamer in de voormalige kapelanij van Cyriel Verschaeve. Het geheel past in het kader van "Alveringem in de Groote Oorlog". Zo'n zestig aanwezigen volgden de uiteenzettingen van de zes sprekers - wat nogal veel was, gezien ook de harde stoelen. Gelukkig hielden ze zich aan de toegezegde spreektijd van elk tien minuten. Het is vooral de verdienste geweest van  Verschaeve-biograaf Romain Vanlandschoot, die hemel en aarde bewoog om de erkenning van de kapelanij door de Provincie West-Vlaanderen te verkrijgen. In 2009 werden hiertoe de eerste stappen gezet.  Op de hierbij afgedrukte foto ziet u WO I-kenner Franky Bostyn tijdens zijn uiteenzetting.

Alles verliep in een serene sfeer. Na de toespraken kreeg eenieder de gelegenheid om in kleine groepjes -groot is het er immers niet- de voutekamer te gaan bezichtigen. Bij een natje en een droogje (onder meer potjesvlees uit de Westhoek) konden we oude bekenden ontmoeten en wat bijpraten. Met het prachtige weer vond een deel van de receptie buiten plaats.

In de voetsporen van Cyriel Verschaeve

Afgelopen week brachten mijn goede vriend Karl Drabbe en ik door in Innsbruck en omgeving. Naast wandelingen maakten we ook uitgebreid kennis met de geschiedenis van Tirol en het Tiroler streven naar eenheid sinds de afscheiding van Südtirol in 1919. Ook bezochten we in het Tiroler Landesmuseum in Innsbruck een indrukwekkende tentoonstelling over Tirol tijdens de Eerste Wereldoorlog (1915-1918). Het was inderdaad in mei 1915 dat Italië aan het Habsburgse rijk (Oostenrijk-Hongarije) de oorlog verklaarde. Na de oorlog kwam de Italiaans-Oostenrijkse grens een stuk meer noordwaarts aan de Brennerpas te liggen.
Het hoofddoel van deze reis was voor mij echter een uitgebreid onderzoek naar de voetsporen van kapelaan Cyriel Verschaeve in Tirol. Daartoe deed ik archivalisch onderzoek in Innsbruck en Hall in Tirol (tot 1978 Solbad Hall). Karl en ik vonden ook het 'Pfarrheim' weer waar hij zijn laatste levensjaren sleet. Jaren geleden kreeg de ruime woonst al een andere bestemming. Op het 'Friedhof' ondernamen we een uitgebreide fotosessie.
Zoals hier en daar al aangekondigd plan ik een boek over het verblijf van "den geistlichen Führer Flanderns" in Tirol.

De Grote Oorlog deel 30 en propagandakaarten

Vandaag ontving ik deel dertig van de in historisch opzicht indrukwekkende boekenreeks De Grote Oorlog: kroniek 1914-1918: essays over de Eerste Wereldoorlog. In het voorliggende jubileumdeel staat er ook een artikel van mijn hand onder de titel: Kortrijk 'Endstation': laatste stad voor het Westfront (p. 165-183). De reeks staat onder de hoede van uitgeverij Aspekt in Soesterberg.
Momenteel ben ik begonnen aan mijn volgende boekproject: "Strijd met ons!" Vlaamse en Waalse propagandakaarten, 1940-1944. Het boek zou tegen einde september moeten klaar zijn. Samenvattende vertalingen achteraan het boek zijn ook voorzien in het Frans, Duits en Engels.
In totaal verzamelde ik zo'n tachtigtal originele propagandakaarten. Voortdurend is het opletten geblazen voor falsificaties. Deze ontstonden vooral in het begin van de jaren 1960 en werden uitgebracht door Hoffmann Verlag. Deze uitgeverij was uiteraard nep en had helemaal geen banden met Hitlers vroegere hoffotograaf.