Bernard Pivot

De boekenpaus Bernard Pivot was 89 jaar toen hij op 6 mei overleed. Hij las minstens tien uur per dag. Hij was nieuwsgierig, goed van de tongriem gesneden, gemoedelijk en vol empathie. Van 1975 tot 2001 ontving de Franse "roi lire" in zijn boekenprogramma Apostrophes en de opvolger (vanaf 1991) ervan Bouillon de Culture honderden auteurs, die deel uitmaakten van de toenmalige literatuur. Enkele namen Alexander Solzjenitsyn, Marguerite Yourcenar, Milan Kundera, Hella Haase, Denise Bombardier, Patrick Modiano, François Mitterand die toen nog geen president was, Charles Bukowski die na drie flessen wijn van het podium verwijderd werd, Marguerite Duras die over haar drankverslaving vertelde. Vladimir Nabokov stelde twee voorwaarden voor zijn medewerking. Vooraf diende hij de vragen te ontvangen en tijdens de uitzending moest er een theepot voor hem klaarstaan, gevuld met... goede whisky. 

Pivot bracht met zijn vrijdagse literaire hoogmis op de publieke tv-zender Antenne 2 de literatuur naar een breed publiek. De dag na zijn uitzending was er telkens een stormloop naar de boekhandel om de besproken boeken aan te kopen. Of iets dergelijks vandaag nog mogelijk is? Het programma trok jarenlang gemiddeld twee miljoen kijkers. In 1983 stelde men vast dat een derde van de boekenverkoop in Frankrijk voortkwam uit Apostrophes. 

Eerder werkte hij zestien jaar lang mee aan het dagblad Le Figaro waarvoor hij literaire kritieken schreef. In 1975 richtte hij het literaire magazine Lire op. Dertig jaar lang (tot 2022) verzorgde hij ook een literaire column voor Le Journal de Dimanche. Tot 2019 was Pivot tevens voorzitter van de Académie Goncourt, die de gelijknamige prestigieuze literaire prijs verleende. Zoveel als mogelijk volgde ik zijn vaak geanimeerde uitzendingen. Thans kennen de meesten zijn naam niet meer.

Bezoek koninklijke serres Laken

Dinsdag ll. bezochten Ann en ik de koninklijke serres van Laken. Die dag was speciaal ingericht voor rolstoelgebruikers. Een groep militairen (m/v) stond ter beschikking om hulp te bieden bij hellingen en afdalingen. Niets dan lof voor die mensen. Overigens was al het personeel ter plekke uitermate vriendelijk. De meesten waren van Vlaamse komaf. Als het goed is, mag dat ook wel eens beklemtoond worden. 

Na de middag was er ook een grotere groep kinderen van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel aanwezig. Het was een gemengde groep bestaande uit diverse nationaliteiten maar allen spraken ze degelijk Nederlands. Overigens zijn de serres zelf het bezoeken meer dan waard. En te bedenken dat dat alles eigendom is van een familie van eerder beperkte omvang. Al dat moois was gedurende meer dan honderd jaar hermetisch afgesloten voor het gewone volk. Gelukkig kan sinds enkele jaren het 'plebs' een bezoek brengen aan de serres en een deel van het park.
Zo'n serre zou ik graag willen schenken aan mijn echtgenote. Het mag ook een kleinere uitvoering wezen. 

In de geest van W.B. Yeats, een nieuwe Ierse partij

William Butler Yeats (1865-1939) was een telg van een artistieke Anglo-Ierse familie, en groeide uit tot de dichter van het Ierse nationalisme en onafhankelijkheid. Dankzij onder meer zijn gedicht The Lake Isle of Immisfree en ander prachtig dichtwerk kreeg hij in 1923 voor zijn poëzie de Nobelprijs voor Literatuur. Yeats was tevens actief op politiek terrein en zetelde in de jaren 1920 een tijdlang als senator in het Ierse parlement. In de jaren 1930 flirtte hij een tijdlang met het fascisme. Kort voor de uitbreken van de Tweede Wereldoorlog overleed Yeats in Monaco. Na de oorlog werden zijn stoffelijke resten naar Ierland overgebracht.

In de geest van Yeats werd eind 2023 een nieuwe politieke partij opgericht, de Independent Ireland. De stichters ervan zijn een groepering van onafhankelijke kamerleden uit het zuiden en westen van het katholieke eiland. De nieuwe rechts-conservatieve partij richt zich vooral tot boeren en andere traditioneel ingestelde plattelands- en kleinsteedse kiezers, voor wie de moderniseringen van de afgelopen decennia iets te snel zijn gegaan. De groeiende immigratie is een andere steen des aanstoots. De nieuwe partij is niet te spreken over de nieuwe jonge (de jongste ooit in Ierland) premier Simon Harris, tevens leider van Fine Gael.

De Independent Ireland zal haar kiezers vooral moeten zoeken in de aloude graafschappen, het land waar Yeats over dichtte.

Bron: De Groene Amsterdammer van 4 april 2024.

Iran was ooit Duitsgezind

Op 5 augustus 1941 trokken troepen van het Britse Gemenebest en de Sovjet-Unie het Duitsgezinde Iran binnen, en dat ondanks het feit dat het land zich neutraal had verklaard. Het ging hier duidelijk om een vorm van preventieve agressie. Iran werd door beide mogendheden opgesplitst: de Britten bezetten het zuiden met de rijke oliebronnen en het Rode Leger het noorden. De heersende sjah werd afgezet en zijn prowesterse zoon Mohammad Reza Pahlavi, die later door de Amerikanen in de steek werd gelaten, op de troon geplaatst. De bezetting van het land leidde tot een zware hongersnood in 1942 en 1943.

Tussen Iran en Hitler-Duitsland was voor de oorlog een innige band ontstaan, waarin economische belangen van doorslaggevend belang waren. Iran groeide uit tot een van Duitslands belangrijkste handelspartners. Hierbij gaven de enorme rijke Iraanse grondstofvoorraden de doorslag. Toen de oorlog in september 1939 uitbrak waren er honderden Duitse adviseurs, ingenieurs en andere technici in het land aanwezig. Een groot deel van de Iraanse bevolking sympathiseerde met de Duitsers, maar die was vooral gestoeld op hun afkeer voor de Britten en hun imperialisme. Duitsland zelf had zichzelf tegenover Iran nooit imperialistisch gedragen. De sjah zelf was een overtuigde Iraanse nationalist. In 1935 had hij zijn land Perzië herdoopt tot Iran, wat letterlijk "van de Ariërs" betekent. Heel wat nationaalsocialistische harten klopten hierdoor sneller.

Van 28 november tot 1 december 1943 vond in de Iraanse hoofdstad de zogenaamde Conferentie van Teheran plaats. De drie geallieerde leiders Churchill, Roosevelt en Stalin ontmoetten er elkaar voor het eerst (zie afbeelding). Voordien was al afgesproken dat Britten en Sovjets een half jaar na het einde van de wereldoorlog Iran zouden ontruimen. Stalin hield zich hier echter niet aan. Integendeel in november 1945 steunde hij communistische Iraniërs, die de Azerbeidzjaanse Volksrepubliek uitriepen, en in januari 1946 volgden Koerdische nationalisten met de Republiek Mahabad. Iraanse eenheden wilden in beide staatjes orde op zaken stellen, maar Sovjettroepen hielden hun tegen. Pas onder sterke druk van de Verenigde Naties ontruimden de Sovjets Iran. De Sovjet-Unie bezat toen nog geen atoombom en vreesden de militaire macht van de Verenigde Staten van Amerika. Zo trokken de Amerikanen het land binnen en behielden de Britten hun aandeel in de olie-industrie.

(Bron: Historisch Nieuwsblad 2024/nr.6)