Theo van Gogh, een oerhollandse vrijdenker

Dezer dagen las ik de ambachtelijke biografie van Jaap Cohen over Theo van Gogh (De bolle Gogh. Querido, 686 blz.). Een monumentale en schitterende biografie. Een danig leven van een dwarsligger van het gehalte van Theo van Gogh, achterneef van de beroemde schilder, las ik nog niet. Hij nam de vrijheid van woord en geschrift tot in het extreme, ja, zelfs tot op het onbeschofte, recalcitrante en persoonlijke waar. En dat wilde wat zeggen in het Amsterdam  van de jaren tachtig en negentig van vorige eeuw. Deze outsider en relschopper kende geen heilige huisjes. Alles en iedereen moest eraan geloven. Ook de vader van de biograaf die een tijdlang burgemeester van Amsterdam was. De steeds tegendraadse Theo van Gogh schrok er niet voor terug om vertrouwelijke informatie openbaar te maken. En toch had deze treiteraar van Amsterdam ook een zachte kant. Tegenover sociaal behoeftigen stond hij, de extreme non-conformist, dag en nacht klaar, vriendschappen koesterde hij.

"De bolle Van Gogh" -op een bepaald moment woog hij 130 kg; alcohol, drugs en ongezond eten waren hiervoor verantwoordelijk- was een gevreesd columnist, een daadkrachtige cineast maar ook een geliefd interviewer. Hij bezat het talent dat door hem geïnterviewde personen hun ziel op tafel legden, hij voelde zijn gesprekspartners aan en leefde met hen mee. 

De Nederlandse staat liet hem begaan tot op het moment dat het botste met radicale moslims, die niet gediend waren met uitspraken als 'geitenneukers' en dergelijke lieftalligheden. Toen liep het verkeerd. Op een sombere ochtend begin november 2004 werd hij op klaarlichte dag in een drukke straat door een fanatieke moslim ritueel vermoord, afgeslacht. Tienduizenden Amsterdammers kwamen op straat om hun medeleven te betuigen. 's Avonds volgde er een 'lawaaiconcert'.

Eerder las ik de Hugo Claus-biografie van Mark Schaevers. In zijn jonge jaren ging hij nogal eens rebels te keer maar algauw opteerde hij voor een braaf burgerlijk bestaan. De burgerman Claus had na een tijdje slechts twee obsessies: mooie vrouwen in zijn bed krijgen en kassa, kassa. Beide heerschappen hadden enkel hun passie voor vrouwen gemeen.

Japanners bezetten in 1942 Amerikaans grondgebied

Wist u, lezer, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog een Japanse strijdmacht Amerikaans grondgebied bezette? Ten zuiden van Alaska strekt zich als een pannensteel een resem eilanden uit van in totaal 1900 km. Deze eilandenketting Aleoeten genaamd, bezitten een strategische waarde en zijn Amerikaans grondgebied. De schaarse bewoners leefden er vooral van de jacht op zeedieren. 

De Amerikanen hadden de Aleoeten militair
schromelijk verwaarloosd toen op 7 juni 1942 een Japanse invasiemacht van 1140 soldaten door een vloot aan land werd gezet. Ze bezetten drie eilanden namelijk Attu, Agattu en Kiska. Op deze drie Aleoeten-eilanden woonden alles samen een honderdtal mensen, in hoofdzaak vissers en jagers. Later werd de Japanse krijgsmacht tot 7500 man opgevoerd. De Japanners beschouwden de bezetting als een afleidingsmaneuver voor de zeeslag die tegelijkertijd rond Midway woedde. Hierin slaagden ze ten volle.

Een inwoner van de Aleoeten

In de Verenigde Staten was men woedend dat Amerikaans grondgebied door de vijand bezet was. Men eiste onmiddellijke tegenmaatregelen. Makkelijker gezegd dan gedaan. We schreven al dat de Amerikanen de verdediging van de Aleoeten volkomen genegeerd hadden. In het begin werden de Japanners op de bezette eilanden bestookt door enkele vliegboten die vanuit Alaska vertrokken. Door de grillige weersomstandigheden kon men vaak niets uitvoeren. Pas geleidelijk aan legden de Amerikanen op de nabij gelegen eilanden vliegvelden aan. De Japanners waren daartoe niet in staan omdat het hen aan de nodige technische middelen en knowhow ontbrak. Groot was dan ook hun verrassing toen ze vanaf de late zomer van 1942 vanaf de naburige eilanden door Amerikaanse en Canadese vliegtuigen bestookt werden. De Japanners hadden noch vliegvelden, noch vliegdekschepen in de buurt.

Op 30 augustus landden de eerste Amerikaanse troepen op het Aleoeten-eiland Adak niet ver van Kiska. In april 1943 kwam de 7de Amerikaanse infanteriedivisie aan land op Attu. Daarmee was de herovering van de bezette Aleoeten-eilanden ingezet. Het kwam er tot hevige gevechten. Toen op 15 augustus 1943 Amerikaanse en Canadese regimenten op het laatste bezette eiland Kiska landden, troffen ze er niemand meer aan. De Japanners hadden veertien dagen eerder in alle stilte het eiland ontruimd. Daarmee kwam na een goed jaar een einde aan de bezetting van een deel van de Aleoeten.

21% BTW

Het nieuwe Nederlandse kabinet dat onder meer door Geert Wilders tot stand is gekomen, is van plan om vanaf volgend jaar de btw op boeken, kranten en tijdschriften tot 21 % te verhogen. Dat is hetzelfde tarief als luxegoederen. Alsof boeken luxegoederen zijn. De boekensector heeft het zo al moeilijk genoeg in een maatschappij waar ontlezing troef is. Ik heb het uiteraard over het papieren boek dat een deel van onze vrijheid uitmaakt. Een boek dat vandaag 20 euro kost, zal vanaf volgend jaar 24 à 25 euro kosten zonder rekening te houden met de alsmaar stijgende papierkosten.

Als schrijver en uitgever voel ik me persoonlijk geviseerd. De boeken die ik schrijf behoren nu eenmaal niet tot het keuken-, huis-, sport- en tuingenre die vlot over de toonbank gaan. Ik vrees dat de nieuw te vormen regering hier het Nederlandse voorbeeld zal volgen en de btw voor boeken en tijdschriften fors naar omhoog zal jagen. Tot nu toe gold de 6 % regel. Heel wat Nederlandse uitgeverijen bezitten filialen in Vlaanderen, en ik denk niet dat men in Nederland een lagere prijs zal aanrekenen voor boeken die bij ons verkocht zullen worden. In ieder geval ben ik er niet gerust in. 

Boeken over bijvoorbeeld de Vlaamse en de Friese Beweging (zie afbeelding) zullen het dan nog moeilijker hebben, dan vandaag al het geval is.