Vandaag tachtig jaar geleden capituleerden laatste Duitse troepen

Op 8 mei 1945 vernam de Duitse bemanning van een meteostation in het onherbergzame en eenzame noordoosten van de Svalbardarchipel met Spitsbergen als grootste eiland, de capitulatie van het Derde Rijk. Hierna werd de verbinding verbroken. Het speciale Duitse commando onder de naam Haugegen (of houwdegen)op het arctische Spitsbergen werd verder aan zijn lot overgelaten. Er volgden geen verdere instructies. De soldaten werden ook niet afgehaald.

Het commando Haudegen was gelegerd in het NO van Svalbard

Gelukkig waren de elf soldaten die op 14 september 1944 door een speciaal uitgeruste ijsbreker aan land werden gezet, prima uitgerust. Het commando stond onder leiding van luitenant, pedagoog en geograaf Wilhelm Deege, die al in 1935, 1936 en 1938 ettelijke maanden op Spitsbergen had doorgebracht. Trouwens alle manschappen waren door en door getraind om te overleven bij temperaturen van min 50 °C. Daarnaast hadden ze allen een gedegen meteorologische en geografische opleiding gekregen, bezaten ze de nodige medische kennis en waren ze getraind voor oorlogsvoering in het gebergte en bij ijzige temperaturen. Hun voorraden bevonden zich in 1800 houten kisten en woog samen tachtig ton. Ook hadden ze zeven ton steenkool bij zich voor hun kachels en witte camouflagenetten. Daarnaast vijftig grote vaten met olie, petroleum en benzine. Wapens en munitie waren vanzelfsprekend. Ze hadden voldoende materiaal bij zich om twee arctische winters te doorstaan dus tot een eind in 1946. Ook ettelijke flessen buitgemaakte rum en cognac ontbraken niet.

Het werk dat ze uitvoerden was van belang voor de weervoorspelling onder meer voor de U-Boote die de geallieerde konvooien naar Sovjet-Rusland aanvielen. Iedere week werd tevens een weerballon tot op 8000 meter hoogte opgelaten. Nooit werd het commando Deege ontdekt. In totaal zonden de manschappen achthonderd gecodeerde berichten uit.

Begin september kwam hieraan een einde. Nadat ze de Britten op de hoogte hadden gebracht van hun verblijf op Svalbard, kwam in de nacht van 3 op 4 september 1945 het Noorse vissersschip 'Blaasel' luitenant Deege en zijn mannen ophalen. Deege bood aan de kapitein van het schip Ludwig Albertsen, een vooroorlogse kennis van hem, symbolisch zijn Mauserpistool als teken van
capitulatie aan. Vriendelijk vroeg Albertsen Deege of hij het wapen mocht houden als herinnering. Ludwig Deege overleed in 1979 en liet een immens archief na dat bewaard is gebleven.

Masspost

Vanmorgen samen met een goede vriend van me alle Staf de Clercq-folders naar de Masspost in Marke, deelgemeente van Kortrijk, gebracht. Na de afwikkeling van de nodige administratie en het betalen van een aanzienlijke som -België hanteert zowat de hoogste posttarieven van de EU- konden we alle postboxen op een container plaatsen, die nog voor de middag naar Gent vertrok. Vanaf donderdag zouden de eerste enveloppen hun doel bereiken.

Vanaf dan zal ik hopelijk dag per dag kunnen zien op hoeveel intekenaars ik zal mogen rekenen. Het worden spannende weken. Ik steek voor alle zekerheid al een kaars aan.

Hitlers fotograaf Heinrich Hoffmann

Na een ietwat langer intermezzo hervat ik thans mijn blogactiviteiten. Dat wil niet zeggen dat ik een maand gelummeld heb en niets gedaan. Zeker niet, als u dat kan geruststellen. Ik heb onder meer wat toekomstgericht werk aangevat (later meer hierover), en het weekeinde van 25-26 oktober as. helpen voorbereiden. Het weekeinde waarin de voorstelling op 25 oktober van de Staf de Clercq-biografie in Antwerpen (ADVN) zal gebeuren, en op zondag, 26 de Vlaamse Boekenbeurs in Kontich zal plaatsvinden. Het belooft voor me in elk geval een druk WE te worden.

Tijdens de afgelopen weken heb ik ook wat lectuur tot mij genomen. Zo ben ik nu begonnen aan de lezing van de pas verschenen biografie van Hitlers Fotograf Heinrich Hoffmann. Eine Biografie door Sebastian Peters. Een mooie dikke biografie van zeshonderd pagina's en goed geschreven ook. Tot weldra.

Over antifascisten

"Het is en blijft een raadsel hoe zelfverklaarde antifascisten de democratie denken te verdedigen tegen radicaal-rechtse dictators als Poetin, Trump of Orban. Ze zien het gevaar, maar er mag geen euro extra naar het leger. Als het even kan moet er zelfs nog meer bezuinigd worden, terwijl alles wat naar wapenindustrie riekt taboe blijft.

Hoe ze Poetin dan wel willen stoppen? Geen idee. Het is naïef om te geloven dat hij net zo'n fan is van de drie d's -dialoog, de-escalatie, diplomatie- als de vredesbeweging. En voor een heroïsche, door het volk gedragen partizanenstrijd à la Joegoslavië in de Tweede Wereldoorlog ontbreekt het in Nederland toch echt aan hoge bergen en diepe bossen". (De Groene Amsterdammer, 3 juli 2025)

Nieuwsbrief Staf de Clercq, aflevering 4

Vorige week heb ik de blauwdruk van de biografie goedgekeurd en stuurde ik alles door naar de drukkerij. Het was wel eventjes een spannend moment toen ik op de verzendknop drukte. Allerlei gedachten vlogen door mijn geest. Thans kan ik er niets meer aan veranderen. De teerlingen zijn geworpen. Het is nu
wachten tot de boeken geleverd worden; dat zal, indien alles vlot verloopt, midden september zijn. 

Inmiddels ben ik met nieuw werk begonnen en lees ik veel onder meer achterstallige lectuur dat al een tijdje vol ongeduld op mijn leestafeltje ligt te wachten.

De Hagespraken van de NSB van Anton Mussert, 1936-1940

De cover van het verslag/fotoboek

Tussen 1936 en 1940 vonden in Lunteren, het zogenaamde geologische middelpunt van Nederland, de Hagespraken van de Nationaal-Socialistische Beweging van Anton Mussert plaats. Een 'hagespraak' refereert naar de gelijknamige bijeenkomsten van de zelfstandige Saksische boeren, die tot aan het einde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1795 plaatsvonden. Op deze hagespraken werden allerhande bestuurszaken besproken.

De Muur was in 1937 nog in aanbouw

Musserts Hagespraken werden geïnspireerd door deze van de NSDAP van Adolf Hitler of de Nürnberger Parteitage die elk jaar in september gehouden werden, en zowat alle partijleden mobiliseerden of een groot deel ervan. Ook bezocht Mussert een paar maal de Vlaams Nationale Landdagen. Deze werden door de Vlaamse voorman Staf de Clercq op de Kesterheide in het Pajottenland georganiseerd.

In totaal vonden er zes Hagespraken plaats. De meeste gingen telkens op Pinkstermaandag door. Met name: op 1 juni 1936, tweemaal in 1937 (onder meer op 17 mei), op 6 juni 1938, 29 mei 1939 en de laatste op 22 juni 1940. Mussert hield op deze laatste Hagespraak zijn "Dag der Bevrijding". Daarna werden ze door de Duitse bezetters geschrapt omdat er in hun ogen te weinig volk op af kwam.

Het domein in Lunteren werd door de NSB aangekocht en op het terrein werd de Muur van Mussert gebouwd. De thans grotendeels bouwvallige Muur werd in 2018 door de Nederlandse staat als Rijksmonument erkend. 

Het Helle-incident

Na de bezetting van Albanië door de Italianen van Mussolini in april 1939 namen de spanningen tussen Griekenland en Italië zienderogen toe. Herhaaldelijk kwam het tot incidenten over en weer. Op 15 augustus 1940 -de Duce had inmiddels de oorlog verklaard aan Frankrijk en Groot-Brittannië- zonk onder mysterieuze omstandigheden de Griekse kruiser Helle, dat voor anker lag bij het eilandje Tinos in de Egeïsche Zee. 

In het wrak werden fragmenten van Italiaanse torpedo's aangetroffen. Nochtans ontkende Italië bij hoog en
laag iedere betrokkenheid. Later bleek dat de Italiaanse duikboot Delfino het Griekse oorlogsschip aangevallen had. Pas op 28 oktober 1940 verklaarde Italië de oorlog aan Griekenland. Naar aanleiding van de tiende verjaardag publiceerden de Griekse posterijen een speciale gedenkzegel. 

Nieuwsbrief Staf de Clercq, aflevering 3

Na de inhuldiging van het naambordje aan de overblijfselen van het praalgraf van Staf de Clercq werkte ik de volgende zondag gewoon verder aan het nakijken van de derde en laatste drukproeven. Deze zijn thans achter de rug. Ook de onderschriften bij de 112 fotopagina's hebben hun goed voor druk gekregen. Het omvangrijke register is eveneens klaar voor de drukker.

(Archief Johan Sirjacobs)

De speciale folder (een A4-drieluik) is op punt gesteld om naar de drukker verzonden te worden. Het is een uitgesproken mooi verzorgde folder geworden. Tevens de meest omvangrijke die naar de kandidaat-belangstellenden zal verzonden worden. Nu volgen nog enkele controles vooraleer alles naar de drukker vertrekt. Mijn bijzondere dank aan Johan Sirjacobs om dit uniek toegangskaartje van de laatste landdag op de Kesterheide ter beschikking te willen stellen.

Schande!

Einde maart werden bij opgravingen aan het Vandenpeerenboomplein in Ieper restanten van een dikke stenen muur ontdekt. Volgens archeologen zou de blootgelegde site een onderdeel zijn van een 12de eeuwse grafelijke burcht. Terecht werd gesproken van een unieke vondst. 

Tal van Ieperlingen hoopten dat de stad en de Vlaamse overheid de site zouden aankopen en tentoonstellen. De voorziene Carrefour-supermarkt werd als overbodig beschouwd. Er zijn er al een aantal in de stad te vinden. Maar eilaas bij een recent bezoek van de bevoegde minister Weyts liet deze weten dat hij geen geld (10 miljoen euro) had om de site te kopen. Het budget Onroerend Erfgoed is te beperkt. Schande over deze minister en de Vlaamse regering. Geld voor allerhande festivals en sportevenementen is er in overvloed maar voor de restanten van een Vlaamse burcht uit de 11de-12de eeuw heeft men geen budget. Kon men dat geld dan bijvoorbeeld niet aftrekken van het tegenwoordig enorme defensiebudget. Bijvoorbeeld door wat minder Franse gevechtswagens te kopen. 

Zodoende is een unieke kans verkeken en zal de archeologische site voor eeuwig en altijd weer onder de grond verdwijnen. Hierbij kan men enkel maar het hoofd schudden bij zoveel kortzichtigheid.

Inhuldiging naambord Staf de Clercq op Kesterheide

Foto Werkgroep Kesterheide

Gisteren, zaterdag 3 mei werd op de Kesterheide, nabij de restanten van het praalgraf van de gewezen taalgrensactivist en stichter-leider van het VNV Staf de Clercq (1884-1942),
het nieuwe naambord plechtig ingehuldigd. Hiertoe was het tot een samenwerking gekomen tussen de lokale heemkundige kring en de Werkgroep Kesterheide. Zelf schreef ik een neutrale tekst voor het mooi uitgevoerde bord.

De persconferentie verliep zonder enig probleem. De regionale pers was grotendeels aanwezig en de burgemeester van de nieuwe fusiegemeente Pajottegem kwam eventjes kijken.

Nadien werd tussen pot en pint het gebeuren besproken en kwamen de verdere plannen te berde. Eenieder was tevreden.

foto Johnny Van Bavegem

'Turnvater' Friedrich Jahn wordt slachtoffer van woke in Berlijn

Nog steeds worden in Duitsland historische standbeelden en straatnamen het slachtoffer van de krankzinnige razernij van woke. Deze hondsdolle beeldstormers van de linkse scène kunnen gewoon hun gang gaan. Gelukkig zijn er de gewone burgers die bij volksraadplegingen hun ongenoegen laten blijken. Wanneer ze geraadpleegd worden, stemmen doorgaans drie vierde van hen tegen de naamsveranderingen. 

In het Berlijnse district Neukölln staat al sinds 1872 een standbeeld van Friedrich Jahn (1778-1852). Het monument staat op de Hasenheide, waar Jahn op 13 november 1810 de Bond ter bevrijding en eenmaking van Duitsland oprichtte. In die tijd zuchtten grote delen van het land onder de knoet van de Franse bezetter.

Het monument op de Hasenheide

Pruisen was verslagen en sommige Duitse staten heulden met Napoleon Bonaparte. Jahn was niet de enige Duitse intellectueel die in het verzet stond tegen de Franse dwingeland. Onder meer was daar ook Johann Gottlieb Fichte met zijn Drei Reden an die deutsche Nation (1808). Tal van tegenstanders stonden aan de vooravond van de Befreiungskriege paraat om de Fransen uit Duitsland te verjagen. Midden oktober 1813 werd deze droom bewaarheid toen een coalitie van Pruisen, Oostenrijk en Rusland in de slag van Leipzig Bonaparte en zijn collaborateurs een zware nederlaag toedienden, en hij halsoverkop naar Parijs vluchtte. 

Tijdens die jaren ondernam Jahn met zijn leerlingen uitgebreide wandelingen in de omgeving van Berlijn. In zijn geest rijpte het idee van een turnbeweging. Hij gebruikte het woord turnen als alternatief voor het niet-Duitse woord 'gymnastiek'. Tegelijkertijd bracht hij zijn jonge turners de liefde voor de Duitse natie bij, en staalde hij hen voor de strijd tegen de vijanden van de vrijheid. Dat waren niet alleen de Fransen maar ook die Duitse vorsten die zich tegen de eenmaking van het Duitse vaderland verzetten. Friedrich Jahn was een overtuigd Duits nationalist en kreeg de erenaam Turnvater. Hij kwam op voor gelijke burgerrechten, nationaal onderwijs ook voor kinderen uit de lagere standen.

In 1872 werd zijn bronzen standbeeld op de Hasenheide plechtig door de Deutsche Turnerschaft ingewijd. De vraag is voor hoelang nog. De wokers willen het liever vandaag dan morgen verwijderen.

Opgravingen Ieper

Tijdens de afgelopen paasdagen maakte ik van de gelegenheid gebruik om nog eens een bezoekje te brengen aan Ieper. Zoals u misschien weet, ben ik een oud-Ieperling en woonde ik er tot 1987. Ik heb er altijd graag gewoond.

Doel van mijn kort verblijf was ditmaal een bezoekje brengen aan de recente opgravingen. Bij de bouw van een nieuwe supermarkt (moet dat eigenlijk in het centrum van een oude stad gebeuren? Trouwens er zijn er al een paar) werden op drie à vier meter diepte de fundamenten ontdekt van een grafelijke burcht en dito neerhof. Alles is goed bewaard gebleven en dat ondanks de lijdensweg van de stad, die tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig in puin werd geschoten. Nu schat men dat de archeologische vondsten uit de jaren 1100 dateren. Mogelijks nog ouder. Ieper kreeg in 962 stadsrechten toegekend. Met een beetje fantasie kon ik aan de vindplaats lekker wegdromen. Tot nu toe was het Gravensteen in Gent de oudste grafelijke burcht. Misschien wordt dat nu Ieper? Het is echter nog te vroeg om hierover verder uit te weiden. Alvast zal op zijn minst een deel van de middeleeuwse geschiedenis van Ieper herschreven dienen te worden.

Nu maar hopen dat het geheel bewaard zal blijven als historische site en Vlaams erfgoed. Hopelijk beseft het hoofd van de Vlaamse Gemeenschap dat ook, en zal de eigenaar van de grond uitbetaald worden. Zo'n site is toch zonder meer waardevoller dan een zoveelste supermarkt. Er gaat alvast een petitie in de stad rond om de overheid tot aankoop aan te zetten.

Oostfronter Dries Coolens

In het boek Wilhelmus beschrijft Tim Berbers zijn zoektocht naar het verleden van zijn grootvader die in Nederland vrijwilliger bij de Waffen-SS was. Zelf had Wilhelmus Berbers met niemand over zijn verleden willen praten. Het is het verhaal van een moeizame reconstructie. Vele vragen blijven onbeantwoord. Onder meer vocht hij aan de rivier de Narwa, de grens tussen Estland en het huidige Rusland, en werd er in de zomer van 1944 gevangen genomen. Een van de zegsmannen van Tim Berbers was de inmiddels overleden Vlaamse Oostfronter Dries Coolens (1923-2021). Tim zocht hem in december 2019 op in het Duitse Metzingen waar hij het grootste deel van zijn leven woonde.

Het gesprek neemt in het boek 32 pagina's in beslag. Voor Oostfront-verzamelaars en belangstellenden beslist het lezen waard. Het boek Wilhelmus. Mijn grootvader bij de Waffen-SS werd bij De Arbeiderspers uitgegeven, telt 310 blz. en kost 24 euro.

Drukproeven verbeteren (2)

 

Drukproeven verbeteren (1)

 

Poolse cavalerie tegen Panzer

Op de achtergrond rukken Duitse pantsers op

Een hardnekkige mythe omtrent Hitlers invasie van Polen is dat heroïsche cavalerie-eenheden met lansen op Duitse Panzer afstormden. Hen was immers gezegd dat ze van karton waren. Niets bleek echter minder waar. 

Op 1 september 1939 vond inderdaad een traditionele cavaleriecharge plaats bij het dorp Krojanty maar die was gericht op infanterie-eenheden, niet tegen pantsers. Dit verhaal werd in de wereld gezet door de Italiaanse oorlogscorrespondent Indro Montanelli, die paardenlijken in de buurt van de Panzer zag liggen en zijn pen de vrije loop liet gaan.

De Duitse propagandamachine maakte hiervan dankbaar gebruik om de Polen als waanzinnigen en paardenhaters af te schilderen. Waar of niet waar, het verhaal doet het nog steeds en werd al in talloze militair-historische geschriften vastgelegd. 

Boekenbeurs Ieper

Foto Filip Duynslager

Gisteren vond in de Oude Vleeshalle van Ieper de jaarlijkse boekenbeurs plaats. In de voormiddag was het opvallend rustig. Er waren doorgaans meer standhouders dan bezoekers aanwezig. Potentiële beursbezoekers gingen wellicht, dankzij het mooie weer, liever gaan wandelen of joggen. Ik kan ze moeilijk ongelijk geven maar waarom niet het ene met het andere verbonden? Na de middag waren er dan weliswaar meer bezoekers maar voor het grootste deel betrof het hier 'toeristen' of sympathisanten van de inrichters. Deze mensen deden hun ronde maar kochten doorgaans geen boeken of andere schrijfsels. Hoogstens laafden ze hun dorst.

De verkoop aan mijn stand was dan ook navenant. Het was huilen met de pet op. Ik zal voortaan mijn kat naar de beurs in de Kattenstad sturen.

Nieuwsbrief biografie Staf de Clercq, aflevering 2

Met de eerste drukproef in handen (foto Karl Drabbe)

De biografie die ik over Staf de Clercq schreef is klaar. Een eerste drukproef is nagekeken en vanmiddag krijg ik de tweede drukproef in handen. Ook de 112 blz. buitentekstillustraties, verdeeld over zeven katernen van telkens 16 blz. en met Romeinse cijfers genummerd, zijn op punt gesteld.

Nu moet nog het register samengesteld worden, wat toch wel enige tijd zal vergen. Inmiddels vond ik dankzij de inzet van een goede vriend, een nieuwe drukker. Dat was ook niet bepaald een sinecure gezien de alsmaar stijgende papierprijs. Het ligt in mijn bedoeling om de biografie in twee mooi verzorgde boekdelen en aan een voor eenieder betaalbare prijs aan te bieden. De biografie zal in totaal circa 1600 pagina's tellen. 

Een belangrijk werk ligt nog op me te wachten, nl. de opmaak van de folder. Voor het eerst in mijn schrijversloopbaan voorzie ik in een folder op A4-formaat. Deze folder zal een hebbedingetje worden.

Het groeit en bloeit zoals we hier zeggen.

Henry Ford

Nu het populisme duidelijk aan de winnende hand is, neemt in de Verenigde Staten de belangstelling voor de, in vergetelheid geraakte, autobouwer Henry Ford (1863-1947) weer toe. Wie was hij? Hieronder een korte voorstelling.

Henry Ford was afkomstig uit het conservatieve platteland van Michigan en ontwikkelde een nieuw soort motor voor automobielen. Hij brak door als industrieel en produceerde in 1918 de helft van alle auto's in de VS. Zijn Model T werd een wereldwijd succes. Op sociaal vlak was hij heel ondernemend die goed voor zijn werknemers zorgde. Vervolgens kocht Ford een eigen krant The Dearborn Independent die een rechts-conservatieve lijn volgde. Hij liet daarnaast ook De Protocollen van de Wijzen van Zion in het Engels uitgeven. Ford bezat immers ook een eigen uitgeverij. In Duitsland vond hij een enorme weerklank. Adolf Hitler was zeer te spreken over hem en vermeldde zijn naam en sociaal beleid in Mein Kampf. Fords in het Duits vertaalde boek Der internationale Jude (1920) groeide er uit tot een megabestseller. In 1940 verscheen de 31ste druk. In 1938 kreeg hij de hoog aangeschreven Orde van Verdienste van de Duitse Adelaar.

Henry Ford bleef in en buiten de VS populair tot aan zijn overlijden. President Wilson schakelde hem nog in om zijn campagne voor de Volkenbond te ondersteunen. Een groot deel van zijn familie zag dat met lede ogen aan. Het was zijn eigen familie die van mening was dat hij (na een reeks beroertes) in toenemende mate labiel en ontoerekeningsvatbaar was geworden. Zij schoven hem via hun aandelen aan de kant en maakten komaf met zijn invloed. Na 1945 lieten ze hem filmbeelden uit de concentratiekampen zien. Hiermee wilden ze de oude Ford confronteren met de gevolgen van zijn ideologie. Naar verluidt bezorgde het zien van de beelden hem een hartinfarct, waarna hij in 1947 overleed.

Heinrich von Treitschkestrasse in Berlijn verboden

Zopas heeft het linkse stadsbestuur, met steun van de christendemocraten (CDU), van Berlijn beslist dat de Heinrich von Treitschkestrasse in het stadsdistrict van Steglitz afgeschaft wordt. Opvallend hierbij is dat de CDU zich jarenlang verzette tegen de naamsverandering. Voortaan zal de straat de naam dragen van Betty Katz. Zij was een joodse lerares uit Steglitz die zich specialiseerde in het onderwijzen van blinden en doofstommen, en overleed in 1944 in een concentratiekamp.

Heinrich von Treitschke (1834-1896) behoorde in de 19de eeuw tot een van de meest beroemde en getalenteerde Duitse historici en professoren. Hij is onder meer de schrijver van het vijfdelige standaardwerk Deutsche Geschichte. Als historicus en publicist engageerde Treitschke zich ook op politiek terrein en ijverde voor een doorgedreven Duits nationalisme. De geschiedschrijving moest volgens hem ten dienste staan van een politiek idee. In zijn geval was dat de Pruisische staatsidee. Daarnaast gold hij ook als een antisemiet. Hij is vooral de auteur van die ene zin die hem nu de das heeft omgedaan: "Die Juden sinds unser Unglück". Bijna honderddertig jaar na zijn dood zorgde die uitspraak vandaag voor het letterlijk verdwijnen van Treitschke uit het Duitse straatbeeld. Overigens bevonden er zich heel wat joden in zijn vriendenkring. Zijn uitspraak gold vooral de toenemende inwijking van de zogenaamde 'Ostjuden' uit het toenmalige tsaristische Rusland, waar ze vervolgd werden. Andere antisemieten zoals Karl Marx en Friedrich Engels verdwijnen in Duitsland vooralsnog niet uit het straatbeeld.

Letterlectuur

Sinds de eerste dag van het nieuwe jaar ben ik begonnen aan de lectuur van de eerste drukproef van wat later dit jaar mijn biografie van Staf de Clercq zal worden. Het is letterlectuur dat wil zeggen niet zo maar lezen maar letterlijk letter per letter overlopen. Dat is zowat de enige controle die een zekere graad aan garantie biedt. Inmiddels werkt echtgenote Ann aan de vormgeving van de illustraties.

Deze eerste drukproef telt in totaal 1398 pagina's + 112 pagina's met illustraties. Het register moet nog volgen. Meer dan veertig pagina's tekst per dag proeflezen, doe ik niet. Anders word je er tureluurs van. Tegen midden februari moet deze eerste proef klaar zijn. Daarna volgt de zoektocht naar een drukker die dergelijk werk aan kan. Tussendoor ontwerp ik zes nieuwe bladwijzers die dienstig moeten zijn om in de nabije toekomst nieuwe projecten te ondersteunen. 's Avonds lees ik en schrijf ik nu en dan een recensie. TV-kijken beperk ik tot twee à drie uur per week. Wel is er mijn dagelijkse wandeling.