Oorlog in Siberië (1939)

 Khalkin Gol of Halhin Gol in het Nederlands is een dorp gelegen op de grens van Mongolië (in 1939 een Sovjet-satellietstaat) en Mantsjoerije (in 1939 bezet door Japan). Tijdens de zomer van 1939 werd in dat stukje Siberië slag geleverd tussen de Sovjet-Unie en het Japanse keizerrijk. Na een reeks grensschermutselingen tussen het Mongoolse leger en het Japanse Kanto-leger besloot Stalin tussenbeide te komen ten gunste van zijn vazalstaat Mongolië. Eenheden van het Rode Leger onder leiding van de toen nog onbekende Georgi Zjoekov werden naar de grens in de buurt van de Halhinrivier gezonden. Zjoekov slaagde erin om de Japanse soldaten weer over de rivier te jagen richting Mantsjoerije.

Toch bleven de grensincidenten aanhouden en raakten de gemoederen langzaam verhit. Midden augustus was generaal Zjoekov de impasse beu, en besloot tot actie over te gaan. Na extra versterkingen gekregen te hebben, startte hij op 20 augustus 1939 zijn offensief met drie infanteriedivisies, een tankbrigade met ongeveer 500 tanks en 216 artilleriestukken. De Japanse strijdkrachten waren ver in de minderheid en twee divisies werden na korte tijd omsingeld. Een overgave was voor de Japanners compleet ondenkbaar, waarna ze volledig verpulverd werden. Op 31 augustus was de grensoorlog voorbij en op 16 september werd in Moskou de wapenstilstand getekend.

Hoewel het Rode Leger de winnaar was, verloor het meer soldaten en materiaal dat het Japanse Kanto-leger. Vooral de Rode vliegtuigen leden zware verliezen ten opzichte van de Japanse vliegtuigen. Ook de T-26-tank was een makkelijke prooi voor het Japanse anti-tankgeschut. Dat leidde tot de versnelde ontwikkeling van de T-34, die later de Duitse Barbarossa-divisies onaangenaam zou verrassen.

Deze korte oorlog had echter ook strategische gevolgen. Nooit meer zouden de Japanners ten strijde trekken tegen het Rode Leger in Siberië. Daar waar Hitler gehoopt had dat het Japanse leger hem in het Verre Oosten zou steunen, was dat een vergissing van formaat van de Führer. Japan tekende een niet-aanvalsverdrag met Moskou waarop Stalin een aantal Siberische divisies naar het westen kon verplaatsen. Ook na Hitlers oorlogsverklaring aan de Verenigde Staten in december 1941 veranderde er niets. Japan had zich na de zomer van 1939 gefocust op een oorlog in het zuiden. Liever een oorlog met Roosevelt dan met Stalin, redeneerde men in Tokio.

Aldus William Jandrew in zijn goed gedocumenteerde boekje over deze bij ons grotendeels onbekende oorlog. Het bevat ook een aantal nog niet eerder gepubliceerde foto's. Een stel kaartjes maakt het geheel overzichtelijk en verhelderend. Waarom echter bracht uitgeverij Aspekt dit boekje in het Engels uit? Op zijn minst had ik wel een Nederlandstalige samenvatting verwacht. Niet
iedere geïnteresseerde lezer is immers vertrouwd met het Engelse militaire jargon. Maar misschien komt er nog een vertaling?

William C. Jandrew, "The first turn of the wheel: Japan and Russia at Khalkin Gol, 1939". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 91 blz. Gen., 14,95 €  ISBN 978-94-6424-479-3