Vandaag tachtig jaar geleden capituleerden laatste Duitse troepen

Op 8 mei 1945 vernam de Duitse bemanning van een meteostation in het onherbergzame en eenzame noordoosten van de Svalbardarchipel met Spitsbergen als grootste eiland, de capitulatie van het Derde Rijk. Hierna werd de verbinding verbroken. Het speciale Duitse commando onder de naam Haugegen (of houwdegen)op het arctische Spitsbergen werd verder aan zijn lot overgelaten. Er volgden geen verdere instructies. De soldaten werden ook niet afgehaald.

Het commando Haudegen was gelegerd in het NO van Svalbard

Gelukkig waren de elf soldaten die op 14 september 1944 door een speciaal uitgeruste ijsbreker aan land werden gezet, prima uitgerust. Het commando stond onder leiding van luitenant, pedagoog en geograaf Wilhelm Deege, die al in 1935, 1936 en 1938 ettelijke maanden op Spitsbergen had doorgebracht. Trouwens alle manschappen waren door en door getraind om te overleven bij temperaturen van min 50 °C. Daarnaast hadden ze allen een gedegen meteorologische en geografische opleiding gekregen, bezaten ze de nodige medische kennis en waren ze getraind voor oorlogsvoering in het gebergte en bij ijzige temperaturen. Hun voorraden bevonden zich in 1800 houten kisten en woog samen tachtig ton. Ook hadden ze zeven ton steenkool bij zich voor hun kachels en witte camouflagenetten. Daarnaast vijftig grote vaten met olie, petroleum en benzine. Wapens en munitie waren vanzelfsprekend. Ze hadden voldoende materiaal bij zich om twee arctische winters te doorstaan dus tot een eind in 1946. Ook ettelijke flessen buitgemaakte rum en cognac ontbraken niet.

Het werk dat ze uitvoerden was van belang voor de weervoorspelling onder meer voor de U-Boote die de geallieerde konvooien naar Sovjet-Rusland aanvielen. Iedere week werd tevens een weerballon tot op 8000 meter hoogte opgelaten. Nooit werd het commando Deege ontdekt. In totaal zonden de manschappen achthonderd gecodeerde berichten uit.

Begin september kwam hieraan een einde. Nadat ze de Britten op de hoogte hadden gebracht van hun verblijf op Svalbard, kwam in de nacht van 3 op 4 september 1945 het Noorse vissersschip 'Blaasel' luitenant Deege en zijn mannen ophalen. Deege bood aan de kapitein van het schip Ludwig Albertsen, een vooroorlogse kennis van hem, symbolisch zijn Mauserpistool als teken van
capitulatie aan. Vriendelijk vroeg Albertsen Deege of hij het wapen mocht houden als herinnering. Ludwig Deege overleed in 1979 en liet een immens archief na dat bewaard is gebleven.

Masspost

Vanmorgen samen met een goede vriend van me alle Staf de Clercq-folders naar de Masspost in Marke, deelgemeente van Kortrijk, gebracht. Na de afwikkeling van de nodige administratie en het betalen van een aanzienlijke som -België hanteert zowat de hoogste posttarieven van de EU- konden we alle postboxen op een container plaatsen, die nog voor de middag naar Gent vertrok. Vanaf donderdag zouden de eerste enveloppen hun doel bereiken.

Vanaf dan zal ik hopelijk dag per dag kunnen zien op hoeveel intekenaars ik zal mogen rekenen. Het worden spannende weken. Ik steek voor alle zekerheid al een kaars aan.

Hitlers fotograaf Heinrich Hoffmann

Na een ietwat langer intermezzo hervat ik thans mijn blogactiviteiten. Dat wil niet zeggen dat ik een maand gelummeld heb en niets gedaan. Zeker niet, als u dat kan geruststellen. Ik heb onder meer wat toekomstgericht werk aangevat (later meer hierover), en het weekeinde van 25-26 oktober as. helpen voorbereiden. Het weekeinde waarin de voorstelling op 25 oktober van de Staf de Clercq-biografie in Antwerpen (ADVN) zal gebeuren, en op zondag, 26 de Vlaamse Boekenbeurs in Kontich zal plaatsvinden. Het belooft voor me in elk geval een druk WE te worden.

Tijdens de afgelopen weken heb ik ook wat lectuur tot mij genomen. Zo ben ik nu begonnen aan de lezing van de pas verschenen biografie van Hitlers Fotograf Heinrich Hoffmann. Eine Biografie door Sebastian Peters. Een mooie dikke biografie van zeshonderd pagina's en goed geschreven ook. Tot weldra.

Over antifascisten

"Het is en blijft een raadsel hoe zelfverklaarde antifascisten de democratie denken te verdedigen tegen radicaal-rechtse dictators als Poetin, Trump of Orban. Ze zien het gevaar, maar er mag geen euro extra naar het leger. Als het even kan moet er zelfs nog meer bezuinigd worden, terwijl alles wat naar wapenindustrie riekt taboe blijft.

Hoe ze Poetin dan wel willen stoppen? Geen idee. Het is naïef om te geloven dat hij net zo'n fan is van de drie d's -dialoog, de-escalatie, diplomatie- als de vredesbeweging. En voor een heroïsche, door het volk gedragen partizanenstrijd à la Joegoslavië in de Tweede Wereldoorlog ontbreekt het in Nederland toch echt aan hoge bergen en diepe bossen". (De Groene Amsterdammer, 3 juli 2025)

Nieuwsbrief Staf de Clercq, aflevering 4

Vorige week heb ik de blauwdruk van de biografie goedgekeurd en stuurde ik alles door naar de drukkerij. Het was wel eventjes een spannend moment toen ik op de verzendknop drukte. Allerlei gedachten vlogen door mijn geest. Thans kan ik er niets meer aan veranderen. De teerlingen zijn geworpen. Het is nu
wachten tot de boeken geleverd worden; dat zal, indien alles vlot verloopt, midden september zijn. 

Inmiddels ben ik met nieuw werk begonnen en lees ik veel onder meer achterstallige lectuur dat al een tijdje vol ongeduld op mijn leestafeltje ligt te wachten.

De Hagespraken van de NSB van Anton Mussert, 1936-1940

De cover van het verslag/fotoboek

Tussen 1936 en 1940 vonden in Lunteren, het zogenaamde geologische middelpunt van Nederland, de Hagespraken van de Nationaal-Socialistische Beweging van Anton Mussert plaats. Een 'hagespraak' refereert naar de gelijknamige bijeenkomsten van de zelfstandige Saksische boeren, die tot aan het einde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1795 plaatsvonden. Op deze hagespraken werden allerhande bestuurszaken besproken.

De Muur was in 1937 nog in aanbouw

Musserts Hagespraken werden geïnspireerd door deze van de NSDAP van Adolf Hitler of de Nürnberger Parteitage die elk jaar in september gehouden werden, en zowat alle partijleden mobiliseerden of een groot deel ervan. Ook bezocht Mussert een paar maal de Vlaams Nationale Landdagen. Deze werden door de Vlaamse voorman Staf de Clercq op de Kesterheide in het Pajottenland georganiseerd.

In totaal vonden er zes Hagespraken plaats. De meeste gingen telkens op Pinkstermaandag door. Met name: op 1 juni 1936, tweemaal in 1937 (onder meer op 17 mei), op 6 juni 1938, 29 mei 1939 en de laatste op 22 juni 1940. Mussert hield op deze laatste Hagespraak zijn "Dag der Bevrijding". Daarna werden ze door de Duitse bezetters geschrapt omdat er in hun ogen te weinig volk op af kwam.

Het domein in Lunteren werd door de NSB aangekocht en op het terrein werd de Muur van Mussert gebouwd. De thans grotendeels bouwvallige Muur werd in 2018 door de Nederlandse staat als Rijksmonument erkend. 

Het Helle-incident

Na de bezetting van Albanië door de Italianen van Mussolini in april 1939 namen de spanningen tussen Griekenland en Italië zienderogen toe. Herhaaldelijk kwam het tot incidenten over en weer. Op 15 augustus 1940 -de Duce had inmiddels de oorlog verklaard aan Frankrijk en Groot-Brittannië- zonk onder mysterieuze omstandigheden de Griekse kruiser Helle, dat voor anker lag bij het eilandje Tinos in de Egeïsche Zee. 

In het wrak werden fragmenten van Italiaanse torpedo's aangetroffen. Nochtans ontkende Italië bij hoog en
laag iedere betrokkenheid. Later bleek dat de Italiaanse duikboot Delfino het Griekse oorlogsschip aangevallen had. Pas op 28 oktober 1940 verklaarde Italië de oorlog aan Griekenland. Naar aanleiding van de tiende verjaardag publiceerden de Griekse posterijen een speciale gedenkzegel.