Jopie Fourie

Vandaag mocht ik een exemplaar ontvangen van deel 49 van de schitterende boekenreeks De Grote Oorlog. Kroniek 1914-1918. Essays over de Eerste Wereldoorlog, die verschijnt bij uitgeverij Aspekt.

In het nieuwe boekdeel werd mijn artikel Een oorlog in de oorlog. Jopie Fourie en de Afrikaner Maritz-rebellie (p. 47-56) opgenomen. Wellicht is de bijdrage een van de zeer zeldzame die over hem verscheen na 1945 in de Lage Landen. Jopie Fourie (1879-1914) nam deel aan de Tweede Boerenoorlog (1899-1902) en bekwam een hogere officiersrang, maar weigerde nadien te vechten in het Duitse Zuidwest Afrika. Hij kwam in opstand, werd gevangengenomen en op bevel van een gewezen Boerengeneraal in december 1914 gefusilleerd. Zijn dood zorgde indertijd voor heel wat ophef, en gaf een stimulans aan het Boerennationalisme. Onder meer Cyriel Verschaeve wijdde een gedicht aan hem. 

Rex ter zege boven de doopvont

Gisteravond woonde ik in het ADVN in Antwerpen de voorstelling bij van het kersverse boek van de verdienstelijke Bruno Cheyns, Rex ter zege. Léon Degrelle en Rex in Vlaanderen, 1935-1945 (uitgeverij Ertsberg). Tijdens het nogal lang uitgevallen panelgesprek met Chantal Kesteloot, Bruno de Wever, Karl Drabbe (moderator) en de schrijver kwamen er enkele nieuwigheden tot uiting. 

(Foto FDS)

Tot nu toe was de geschiedschrijving over Rex-Vlaanderen een blinde vlek. Binnen Rex-Vlaanderen bestond er een tegenstelling tussen de Vlaamsgezinde rexisten en de franskiljonse aanhang. In steden als Gent, Oostende en Antwerpen bezat Rex meer aanhangers dan bijvoorbeeld het VNV. Historicus De Wever vond het ledenaantal van 33.000 (dixit Cheyns) in Vlaanderen nogal overdreven en nuanceerde. Na de ontbinding van Rex-Vlaanderen op 10 mei 1941, bleven afdelingen als Leuven doodleuk verder werken. Over de rol van rexisten in het verzet. Dat zijn maar een paar elementen uit het interessante boek die gisteren aan bod kwamen.

Binnenkort lees ik het boek. Ik was alvast blij erbij geweest te zijn, samen met een zeventigtal andere personen. Het boek kost 44.95 euro en het is mooi vormgegeven.

Operatie Zwarte Tulp 1946

Na de Tweede Wereldoorlog moesten niet alleen collaborateurs het in Nederland ontgelden. Wraakgevoelens werden er geuit tegenover alle Duitsers, zelfs tegen die mensen die er al decennialang woonden. De Nederlandse regering besloot hen allen het land uit te zetten. Op 11 september 1946 ging hiertoe Operatie Zwarte Tulp (Black Tulip) van start.

Gelukkig kwam er meteen kritiek los. In de eerste plaats van de katholieke kerk, die vond dat het beleid in strijd was met de christelijke naastenliefde. Ook de westerse geallieerden in de westelijke bezettingszones van Duitsland opperden grote bezwaren tegen het Nederlandse voornemen.

In het licht van alle onvrede werd het beleid iets bijgesteld. Duitse vrienden van Nederland en Duitsers die aan het verzet hadden deelgenomen, mochten blijven. Maar de geallieerden bleven weigeren en stelden aan de Nederlandse overheid harde voorwaarden. Een hiervan was dat Duitsers die uitgezet zouden worden een adres in Duitsland moesten hebben waar ze terecht konden.

Uiteindelijk werden 3691 Rijksduitsers uit het land gezet van de oorspronkelijk geplande 17.000. Op 26 juli 1951 werd de staat van oorlog met Duitsland beëindigd en waren Duitsers officieel geen vijanden meer van de Nederlandse staat. In elk geval was Operatie Zwarte Tulp geen daad waar de Nederlandse overheid veel eer voor kreeg.

(Bron: Historisch Nieuwsblad)

Theo van Gogh, een oerhollandse vrijdenker

Dezer dagen las ik de ambachtelijke biografie van Jaap Cohen over Theo van Gogh (De bolle Gogh. Querido, 686 blz.). Een monumentale en schitterende biografie. Een danig leven van een dwarsligger van het gehalte van Theo van Gogh, achterneef van de beroemde schilder, las ik nog niet. Hij nam de vrijheid van woord en geschrift tot in het extreme, ja, zelfs tot op het onbeschofte, recalcitrante en persoonlijke waar. En dat wilde wat zeggen in het Amsterdam  van de jaren tachtig en negentig van vorige eeuw. Deze outsider en relschopper kende geen heilige huisjes. Alles en iedereen moest eraan geloven. Ook de vader van de biograaf die een tijdlang burgemeester van Amsterdam was. De steeds tegendraadse Theo van Gogh schrok er niet voor terug om vertrouwelijke informatie openbaar te maken. En toch had deze treiteraar van Amsterdam ook een zachte kant. Tegenover sociaal behoeftigen stond hij, de extreme non-conformist, dag en nacht klaar, vriendschappen koesterde hij.

"De bolle Van Gogh" -op een bepaald moment woog hij 130 kg; alcohol, drugs en ongezond eten waren hiervoor verantwoordelijk- was een gevreesd columnist, een daadkrachtige cineast maar ook een geliefd interviewer. Hij bezat het talent dat door hem geïnterviewde personen hun ziel op tafel legden, hij voelde zijn gesprekspartners aan en leefde met hen mee. 

De Nederlandse staat liet hem begaan tot op het moment dat het botste met radicale moslims, die niet gediend waren met uitspraken als 'geitenneukers' en dergelijke lieftalligheden. Toen liep het verkeerd. Op een sombere ochtend begin november 2004 werd hij op klaarlichte dag in een drukke straat door een fanatieke moslim ritueel vermoord, afgeslacht. Tienduizenden Amsterdammers kwamen op straat om hun medeleven te betuigen. 's Avonds volgde er een 'lawaaiconcert'.

Eerder las ik de Hugo Claus-biografie van Mark Schaevers. In zijn jonge jaren ging hij nogal eens rebels te keer maar algauw opteerde hij voor een braaf burgerlijk bestaan. De burgerman Claus had na een tijdje slechts twee obsessies: mooie vrouwen in zijn bed krijgen en kassa, kassa. Beide heerschappen hadden enkel hun passie voor vrouwen gemeen.

Bernard Pivot

De boekenpaus Bernard Pivot was 89 jaar toen hij op 6 mei overleed. Hij las minstens tien uur per dag. Hij was nieuwsgierig, goed van de tongriem gesneden, gemoedelijk en vol empathie. Van 1975 tot 2001 ontving de Franse "roi lire" in zijn boekenprogramma Apostrophes en de opvolger (vanaf 1991) ervan Bouillon de Culture honderden auteurs, die deel uitmaakten van de toenmalige literatuur. Enkele namen Alexander Solzjenitsyn, Marguerite Yourcenar, Milan Kundera, Hella Haase, Denise Bombardier, Patrick Modiano, François Mitterand die toen nog geen president was, Charles Bukowski die na drie flessen wijn van het podium verwijderd werd, Marguerite Duras die over haar drankverslaving vertelde. Vladimir Nabokov stelde twee voorwaarden voor zijn medewerking. Vooraf diende hij de vragen te ontvangen en tijdens de uitzending moest er een theepot voor hem klaarstaan, gevuld met... goede whisky. 

Pivot bracht met zijn vrijdagse literaire hoogmis op de publieke tv-zender Antenne 2 de literatuur naar een breed publiek. De dag na zijn uitzending was er telkens een stormloop naar de boekhandel om de besproken boeken aan te kopen. Of iets dergelijks vandaag nog mogelijk is? Het programma trok jarenlang gemiddeld twee miljoen kijkers. In 1983 stelde men vast dat een derde van de boekenverkoop in Frankrijk voortkwam uit Apostrophes. 

Eerder werkte hij zestien jaar lang mee aan het dagblad Le Figaro waarvoor hij literaire kritieken schreef. In 1975 richtte hij het literaire magazine Lire op. Dertig jaar lang (tot 2022) verzorgde hij ook een literaire column voor Le Journal de Dimanche. Tot 2019 was Pivot tevens voorzitter van de Académie Goncourt, die de gelijknamige prestigieuze literaire prijs verleende. Zoveel als mogelijk volgde ik zijn vaak geanimeerde uitzendingen. Thans kennen de meesten zijn naam niet meer.

Björn Rzoska: voorstelling boek

Gisteravond woonde ik de voorstelling in het ADVN in Antwerpen bij van het boek dat politicus Björn Rzoska, onder de titel Gedeelde grond (uitgeverij Ertsberg), over zijn beide grootvaders schreef. Een goede 85 belangstellenden, vrienden en kennissen woonden de interessante vernissage bij. Het is een boek waarbij Dichtung und Wahrheit beide aan bod komen. 

Schrijver stak zijn verbijstering niet onder stoelen of banken toen hij geconfronteerd werd met de waarheid. De ene grootvader was een Oostfronter en diste bij leven allerlei verhaaltjes op, die achteraf niet bleken te kloppen. Hij was in de eerste plaats een nationaalsocialist zonder enige connectie met de Vlaamse Beweging. Integendeel: voor de oorlog was hij lid van Rex en tijdens de bezetting van de Algemene-SS-Vlaanderen. Zijn andere grootvader was helemaal niet die Poolse vrijheidsstrijder voor wie hij zich uitgaf. Als katholiek en gewezen seminarist wilde hij uit schrik voor het communisme niet meer in Polen blijven wonen. Militair was hij nooit geweest. Uit puur levensbehoud kwam hij in België terecht, waar hij
integreerde en een gezin stichtte.

Het was in ieder geval een leerzame avond. De receptie achteraf moest ik echter voortijdig verlaten, gezien ik de laatste trein naar Kortrijk diende te halen.

Huldeschrift Wils 95

Zopas verscheen het eerste nummer van de jaargang 2024 van het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen. Het nummer is geheel gewijd aan leven en werk van de gewezen Leuvense hoogleraar Lode Wils die 95 jaar geworden is. We mogen gerust gewag maken van een "Huldeschrift Wils 95". Het speciale nummer telt immers meer dan 200 bladzijden en is verzorgd uitgebracht met tal van illustraties.

Zoals dat hoort in een feestnummer wordt de gehuldigde, hier Lode Wils, met veel toeters en bellen toegejuicht. Hoofdredacteur Bruno de Wever noemt hem zelfs de "zonder enige twijfel belangrijkste en meest invloedrijke historicus over de geschiedenis van de Vlaamse Beweging". In hun bijdragen bevestigen acolieten als Louis Vos, Lieve Gevers, Antoon Vrints en anderen dat beeld. Nu op zijn minst vind ik dat historici als Hendrik Jozef Elias en Karel van Isacker evenveel lof verdienen. Andere artikels zijn onder meer van de hand van Nico van Campenhout, Jos Verdoodt, Luc Vandeweyer en Chantal Kesteloot, die er zelfs in slaagt een Franstalig artikel in het Tijdschrift over de Geschiedenis van de Vlaamse Beweging gepubliceerd te krijgen. Niet voor niets pleit medewerker Vrints voor een betere kennis van de tweede landstaal "om de 'bondstrouw' in België te herwaarderen". Iedereen zijn gedacht, zullen we maar zeggen.

Zelf had ik diverse ontmoetingen met Lode Wils en eenmaal heb ik hem uitvoerig geïnterviewd (Tekos, 1995, nr.76, p. 21-28). Ik leerde hem kennen als een fair man die voor eenieder tijd vrij maakte om over boeken en geschiedenis te spreken. Zijn meningen stak hij nooit onder stoelen of banken. Zo hoor ik hem nog zeggen, als slot van een van zijn toespraken in een aula in Leuven: "Als ooit Bart de Wever aan de macht komt dan krijgen we hier Joegoslavische toestanden" (vrij geciteerd). 

Als je met Wils sprak over Vlaams-nationalisme of afvallige katholieken dat wist je bij voorbaat, dat je niet op zijn goedkeuring hoefde te rekenen. Enkel België en de katholieke partij vonden in zijn ogen genade. Dat mocht ik ondervinden toen ik mijn biografieën over Hendrik Jozef Elias en Leo Vindevogel, respectievelijk in 2005 en 2013 publiceerde. Ze werden door professor Wils uitvoerig in WT besproken. Ik mocht rekenen op zijn waardering voor het vele werk maar beide boeken vonden geen genade in zijn ogen. Ik schreef/schrijf nu eenmaal over figuren die in zijn visie geen plaats kregen. Wat niet wegneemt dat ik steeds met veel interesse zijn boeken en artikels las, al viel hij de laatste tijd nogal eens in herhaling. Iedere ontmoeting met hem was een festijn voor de geest met al of niet een sarcastisch intermezzo. 

Het feestnummer bevat uiteraard ook heel wat lezenswaardige passages die de huidige tijdsgeest zullen overleven, en stof zullen bieden voor zijn latere biografie.

Repressie in de Oostkantons

Kort na de Belgische capitulatie van 28 mei 1940 werden de Oostkantons (sinds 1919 Belgisch) terug bij Duitsland gevoegd. Het betrof de kantons Eupen, Malmedy en Sankt-Vith. De inwoners werden Duitse burgers met als gevolg dat enkele duizenden jonge mannen dienst deden bij de Wehrmacht. In totaal vochten 8700 Oostkantonnezen in de rangen van de Wehrmacht (inclusief Waffen-SS). Na de bevrijding van het Belgische grondgebied werden deze onvrijwillige soldaten door de Belgische repressiewetten als militaire collaborateurs vervolgd. Tegen bijna een vierde van de bevolking van de terug bij België ingelijfde Oostkantons opende het militaire gerecht een onderzoek naar collaboratie.

Van de 15.623 verdachten kwamen er 3201 voor de rechter. Het militaire gerecht maakte duidelijk onderscheid tussen de gedwongen inlijvingen van de Duitstalige Belgen en de vrijwillige dienstnemingen van Vlamingen en Walen. Ongeveer de helft (1503) werd gestraft, de rest ging vrijuit. In totaal werd 2,4 % van de bevolking van de Oostkantons veroordeeld wegens collaboratie met de vijand (die eigenlijk geen vijand was), of vier keer meer dan het Belgisch gemiddelde van 0,6 %. In 90,8 % van deze strafdossiers kregen de veroordeelden een gevangenisstraf van minder dan vijf jaar, maar tegen minstens tien bewoners werd de doodstraf uitgesproken. Deze doodvonnissen werden echter allen omgezet in levenslange dwangarbeid of hechtenis. 

Onder de begenadigden bevonden zich lokale mandatarissen van de NSDAP, een spion van de Geheime Feldpolizei en enkele medewerkers van de Sicherheitsdienst. Allen dankten ze hun leven aan het eerder late tijdstip waarop

hun zaak behandeld werd, en niet aan de specifieke context van de Oostkantons. In acht op de tien dossiers dateert het genadebesluit namelijk uit de jaren 1948-1951. Indien hun zaak vroeger behandeld was geworden, dan waren enkelen onder hen ongetwijfeld aan de executiepaal gestorven. 

Bron: De laatste 242. De terechtstelling van collaborateurs na de Tweede Wereldoorlog. Tielt, Lannoo, 2023, p. 34-35.

De "Criminele saken" van Jan Timmermans

Jan Timmermans (1901-1962) studeerde een tijdlang aan de Sorbonne in Parijs en in Berlijn. Als vrijzinnige behaalde hij zijn doctoraat in de rechten aan de Vrije Universiteit van Brussel. In 1926 vestigde hij zich als advocaat in zijn geboortestad Antwerpen. Hij werd gemeenteraads- en provincieraadslid voor Het Vlaamsche Front en was vanaf 1934 actief binnen het VNV, waarvoor hij als arrondissementsleider en gouwleider optrad. Bij de verkiezingen van april 1939 werd Timmermans tot volksvertegenwoordiger gekozen. Tijdens de bezetting was hij drie jaar lang (1941-1944) havenschepen. Begin 1944 werd zijn grootste ambitie waarheid: in opvolging van burgemeester Delwaide werd hij eerst waarnemend en vanaf 20 juli officieel burgemeester van de metropool. Timmermans was door en door een man van de Nieuwe Orde en trouwe VNV-gevolgsman. Hiervoor werd hij na de oorlog in september 1945 tot de doodstraf veroordeeld, ook in beroep en in cassatie. In 1951 werd hij omwille van zijn slechte gezondheidstoestand vrijgelaten.

Jan Timmermans was een gecultiveerd man. Frans van der Elst noemde hem in zijn in memoriam een "intellectueel van hoog gehalte, een waarachtig humanist, verstandelijk zeer begaafd" (Wij, 14 april 1962). Tijdens Timmermans' verblijf in de gevangenis vertaalde hij het belangrijkste boek van de 17de eeuwse Spaanse jezuïetenpater Balthasar Gracian, Handorakel en kunst der behoedzaamheid uit het Spaans. Het boek verscheen in 1950 bij de uitgeverij Die Poorte. Onder de naam van zijn echtgenote Lena Delen voorzag hij het boek van een accurate inleiding. Handorakel is een bijwijlen amoreel, machiavellistisch en cynisch geschrift. Het werd bijzonder gewaardeerd door onder meer Nietzsche en Voltaire. Schopenhauer vertaalde het boek in het Duits.

Daarna publiceerde Timmermans in 1961 in de reeks Vlaamse Pockets het boekje Van criminele saken ende quaede feyten. Ernst en zotternij in het oud recht. Het boekje kreeg als motto: "Een advocaat laat zich door beide partijen betalen". Zowel Elias als Van der Elst kregen een gesigneerd presentexemplaar aangeboden. In het eerste schreef de auteur als opdracht: "Voor Rik, dit lichte opusje" (datum 27 september 1961) en in het exemplaar bestemd voor Van der Elst: "Aan mr. Fr. van der Elst, in dankbare herinnering aan vele door hem bewezen diensten!" (datum 28 september 1961). Merkwaardig is tevens dat beide werken vermeld staan in de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (auteur Frans van der Elst) maar niet meer in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (auteur Bruno de Wever).

Met dank aan wijlen Wim van der Elst.

Musserts uitgeverij

 Onlangs verscheen het boek van Harold Makaske, Zwarte propaganda. Een politieke documentaire over Anton Musserts Nederlandsche Nationaal-Socialistische Uitgeverij (NENASU)). En kanjer van haast 500 bladzijden (eindnoten, bibliografie en register inbegrepen). Deze kroniek is een onthullend boek over Musserts uitgeverij met heel wat onbekende informatie over schrijvers en illustratoren die bij NENASU publiceerden en werkten. Mussert verdiende met Nenasu een fortuin. Auteur Makaske verzamelt al lange jaren drukwerk van de Nederlandse politieke partijen. Met zijn boek Zwarte propaganda maakt hij zijn debuut. Zonder meer zal het mettertijd uitgroeien tot een standaardwerk naast de magistrale NSB-trilogie -deel 3 verschijnt in 2025- van de historici Edwin Klijn en Robin te Slaa.

Er is echter een groot nadeel aan het boek dat schier uitsluitend handelt over de geschiedenis van een uitgeverij met nogal wat uitgaven. Het boek kost 44.50 euro maar bevat geen enkele illustratie. Hoe is dat toch mogelijk? We leven thans in 2023 en de auteur verwijst de lezer naar een webstek, waar de illustraties staan die in het boek hadden moeten worden opgenomen. Het boek zou te duur geworden zijn, beweert schrijver. Te duur? Ja, het boek had wellicht tien euro meer gekost. Echt geïnteresseerde papieren boekenlezers hadden deze tien euro extra graag betaald. Thans lijkt het boek onaf. Deze kroniek beschrijft aan een stuk door de uitgaven van NENASU, maar de lezer (hij of zij)  zou dan steeds een pc of laptop bij de hand moeten hebben om naar de cover van een uitgave te kunnen
kijken. Toch wel een gemiste kans. Jammer. Het boek bevat ook geen ISBN-nummer. Bestellen kan dus enkel via internet (www.makaske.nl/nenasu).

Nederlandse historicus Paul van de Water overleden

 Zopas verscheen bij uitgeverij Omniboek het nieuwe boek van historicus dr. Paul van de Water, De Landwacht. Paramilitaire terreur in bezet Nederland. Het was zijn vijfde boek over de Nederlandse collaboratie. Binnen in het boek las ik tot mijn niet geringe verbazing dat het zijn laatste zou zijn. Immers op 8 december 2022 was de schrijver in zijn woonplaats in Almere na een langdurige ziekte overleden. Hij was amper 69 jaar geworden. Tot op het laatste ogenblik heeft hij aan het voorliggende boek gewerkt. Het verschijnen ervan heeft hij echter niet meer mogen beleven.

Enkele maanden tevoren, in september 2022, was Paul nog aan de universiteit van Amsterdam gepromoveerd op zijn doctorale dissertatie over extremistische collaboratie tijdens de bezetting. Het lijvige proefschrift verscheen nadien in boekvorm onder de titel Collaboratie en geweld. Eerder dat jaar publiceerde hij zijn boek Foute vrouwen waarin ook Vlaamse vrouwen aan bod kwamen; dat was ook zo in zijn bundel Langs de lijn (2021), waarin hij het 'zwarte' verleden van een aantal sportbeoefenaars tijdens de Duitse bezetting onder de loep nam.

Met zijn overlijden hebben de Lage Landen een verdienstelijke, enthousiaste en getalenteerde historicus en publicist verloren. Al zijn boeken verschenen bij uitgeverij Omniboek. 

Mussolini: "de goede dictator"

 Tijdens de afgelopen week las ik onder meer het boek Fascisme en de goede dictator: oordelen en dwalingen van de Nederlandse pers (1920-1940) geschreven door de mij onbekende Hans Geleijnse. Het boek verscheen afgelopen herfst bij uitgeverij Verloren en kost 20 euro. Ik kende het boek dat 180 pagina's telt, nog niet. Wellicht ook omdat ik er nog geen recensies van vond. Zelf diende ik het boek bij de uitgever te bestellen. Volgens de boekhandel was het zogezegd nog niet verschenen.

Het boek is een persstudie en geeft een vrij goed beeld over hoe het Italiaanse fascisme en zijn voorman Benito Mussolini in de Nederlandse pers onthaald werd. Met uitzondering van de extreemlinkse pers was deze ontvangst kritisch maar in
het algemeen vrij goed te noemen. Her en der werd het fascistische staatsmodel nogal sceptisch bekeken maar over Benito Mussolini was het Nederlandse journalistenlegertje wel best te spreken. Zelfs toen de jaren 1930 vorderden en er steeds negatiever over het fascisme bericht werd. Harde maatregelen en politieke moorden en/of veroordelingen op en van politieke tegenstanders werden de Duce vrij vlug vergeven. Nog in 1940 bleef het beeld over hem in de pers positief.

Jammer dat het boek enkele foutjes bevat en verstoken is van een register.

Cubacrisis 1962

Ontwerp Martine

 Nooit was de wereld zo dicht bij een atoomoorlog als in oktober 1962 tijdens de Cubacrisis tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Door een reeks misverstanden was het bijna zover. Tijdens het bijna afgelopen jaar 2022 vond deze gebeurtenis zestig jaar geleden plaats. De Britse historicus-journalist Max Hastings schreef er een beklijvend boek over met als titel De afgrond (Hollands Diep).

Vandaag verscheen mijn lange recensie hierover op de webstek van Doorbraak.be. De media besteedden dit jaar aan deze gebeurtenis maar weinig aandacht. 

Aan mijn lezers wil ik toch een rustig, aangenaam en vooral gezond 2023 toewensen.

Eerste biografie van Arnold Meijer verschenen

 Recent verscheen van de hand van André van Noort de biografie '"Storm op den staat!": Arnold Meijer, 1905-1965: een biografie van een fascistenleider (255 blz.). Arnold Meijer was de zoon van een welvarend, rooms-katholiek boerengezin. Graag wilde hij priester worden maar door een persoonlijk conflict met de praeses van het seminarie kwam hiervan niets in huis. Inmiddels was hij in de ban geraakt van het fascisme en in 1934 richtte Meijer Zwart Front op. Later herdoopt in Nationaal Front. Eind 1941 werd zijn partijtje door de Duitsers verboden.

Tijdens het interbellum had hij toenadering gezocht tot Joris van Severen en diens Verdinaso. Nu daarover lees je bitter weinig in Van Noorts biografie. Hij wilde zijn biografie in de eerste plaats wijden aan het persoonlijke leven van Arnold Meijer. Over zijn leven komen we dan ook heel wat te weten, en het boek bevat tal van anekdotes en details. Dat gaat dan voor een deel ten koste van de politieke biografie.

De Vlaamse lezer zal zeker zijn gading vinden in dit boek maar hij/zij moet er wel rekening mee houden dat de biograaf geen enkel archief in Vlaanderen raadpleegde. In zijn bibliografie ontbreken onder meer de Van Severen-biografieën van Arthur de Bruyne en Luc Pauwels. Trouwens Van Noort verwijst naar geen enkel artikel dat verscheen in de jaarboeken uitgegeven door het Studiecentrum Joris van Severen. Voor de schrijver wellicht onbekend.

Maar als eerste Arnold Meijer-biografie überhaupt bevelen we het boek van André van Noort zeker aan. Te verkrijgen via bol.com. 

Hommage aan Reimond Tollenaere

 In het laatste nummer (Nr. 60) van het Duitse tijdschrift DMZ-Zeitgeschichte dat zich hoofdzakelijk wijdt aan de geschiedenis van de Waffen-SS, verscheen een hommage aan Reimond Tollenaere die eerder dit jaar op 22 januari sneuvelde. Hierbij vindt u het artikel dat op p. 66 verscheen.

Voorstelling boek Mark Grammens

 Vandaag woonden Ann en ik in het Vlaamse Parlement in Brussel de voorstelling bij van het boek Trouw moet blijken: teksten uit Journaal (DoorbraakBoeken). Vooraf sprak de getalenteerde spreker en opiniemaker Mark Elchardus onder de titel Opvattingen moeten leren van feiten: gemeenschapsdenken als harde discipline de eerste Mark Grammens-lezing uit, die voortaan jaarlijks gehouden zal worden. Ondanks de nogal zwaar ophanden liggende titel had niemand van de ruim 150 aanwezigen moeilijkheden om de vlotte uiteenzetting van de socioloog Elchardus te volgen. Het was muisstil in de zaal. Achteraf kreeg eenieder de tekst van de lezing in brochurevorm gratis mee naar huis. Het was een geestelijk plezier om naar de man te mogen luisteren.

Daarna volgde de eigenlijke voorstelling van het boek; dat gebeurde onder de vorm van een panelgesprek tussen Rik van Cauwelaert, Jean-Pierre Rondas en Elchardus met Pieter Bauwens als gedreven moderator. Het boek bestaat uit teksten van Rondas, Luc Pauwels en ondergetekende. Ik schreef een biografische inleiding over Mark Grammens van zo'n vijftig pagina's. Het grootste deel van het boek met enkele illustraties bestaat uit een ruime bloemlezing van 170 pagina's uit Grammens' teksten verschenen in Journaal. Deze selectie gebeurde vooral door Rondas en Bauwens met medewerking van de steller van dit blogstukje. Uit deze artikels blijkt maar al te duidelijk dat Grammens een visie had op onze toekomst die vandaag nog steeds geldig is.
Het boek zal beslist kunnen meehelpen aan het wordingsproces van de volledige biografie van Mark Grammens, een van de meest toonaangevende journalist uit de tweede helft van de 20ste eeuw in Vlaanderen.

Frantz van Dorpe gebundeld

 Zopas verschenen de referaten ('acta') van het colloquium gewijd aan Frantz van Dorpe in boekvorm onder de titel Frantz van Dorpe (1906-1990): ondernemer, politicus en zo veel meer. Samensteller van het verzorgd uitgegeven boek (verkrijgbaar bij het ADVN in Antwerpen)  is Frank Judo, historicus en advocaat. Het colloquium vond vorig jaar op 12 juni 2021 plaats in Sint-Niklaas. Van Dorpe militeerde in het Verdinaso, trad na de oorlog toe tot de CVP en bracht het onder meer tot burgemeester van Sint-Niklaas. Door omstandigheden werd het referaat van Dieter Vandenbroucke, die momenteel werkt aan een omstandige biografie van Joris van Severen -volgend voorjaar te verschijnen bij uitgeverij De Bezige Bij-, niet opgenomen. Zijn bijdrage zal binnenkort verschijnen in het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen. 

Zeldzame dichtbundel van Steven Barends gekocht

 Groot was mijn vreugde toen ik onlangs antiquarisch de hand kon leggen op een quasi onvindbare dichtbundel van de 'foute' Steven Barends, die in Nederland een eminent collaborateur, journalist, auteur en vertaler (onder meer van Mein Kampf in het Nederlands) was. Immers van Hart, mijn hart uit 1944 zijn er maar enkele exemplaren overgebleven. In het najaar van 1944 werd het grootste deel van de oplage naar Duitsland gebracht waar de voorraad verloren ging. Ik zocht al jaren naar een exemplaar van de bundel die bij De Amsterdamsche Keurkamer verscheen
.

Thans zoek ik nog naar zijn tweede dichtbundel Bitter brood die in de reeks Voorteekens verscheen. Ik liet me zeggen dat deze bundel nog moeilijker om vinden is. Een biografisch opstel van Steven Barends werd opgenomen in mijn nieuwste boek Dwarsliggers. 

Verdinaso-Nederland

 Tijdens de afgelopen veertien dagen heb ik me bezig gehouden met het schrijven van een artikel over het wel en wee van Verdinaso-Nederland. Vanaf 1938 leidde de kleine organisatie door omstandigheden buiten haar wil een zelfstandig bestaan. Tot dan was de Nederlandse afdeling van het Verdinaso nauw verbonden met de hoofdorganisatie in België. Gebiedsleider van Verdinaso-Nederland was Ernst Voorhoeve die een nauwe persoonlijke vriendschapsband met Joris van Severen onderhield. Aan de basis van dit artikel ligt een kleine collectie van het weekblad Dinaso Orde: weekblad van het Verdinaso-Nederland dat ik recent antiquarisch kon verwerven. Blijkbaar betreft het een zeldzaam iets. Het artikel zal volgend jaar dankzij de goede zorgen van Maurits Cailliau verschijnen in het Joris van Severen-jaarboek.

Dwarsliggers in de belangstelling

 Gisteren en vandaag verscheen op doorbraak.be het lange interview dat redacteur Luc Pauwels van me afnam naar aanleiding van het verschijnen van mijn laatste boek Dwarsliggers.