Artikel over Kortrijkse Oostfronters

Enkele dagen geleden mocht ik het tweede en laatste nummer van de lopende jaargang (jg. 61, 2019, nr. 2) van het heemkundig tijdschrift De Leiegouw in ontvangst nemen. Daarin werd mijn artikel onder de titel "Naar Vlaanderens leeuwenvlag": Kortrijkzanen aan het Oostfront (1941-1945) (p. 189-214) opgenomen.
Voor meer info kunnen belangstellenden terecht bij greet.verschatse@proximus.be en hendrik.callewier@kuleuven.be Googelen kan ook naar www.leiegouw.be

Koude Oorlog

Zopas ontving ik het derde deel van het jaarboek Koude Oorlog (uitgeverij Aspekt) met daarin opgenomen mijn opstel over Aleksander Solzjenitsyn: visionair denker en schrijver (p. 99-116). Mijn bijdrage heb ik wel flink moeten inkorten. De volledige versie van het opstel zal ik publiceren in mijn nog te verschijnen boek Dwarsliggers (2021).

Groot-Poperinge

Gisteravond op Sinterklaasdag woonde ik in Zaal Palace in Poperinge de voorstelling bij van het nieuwe boek van Kristof Papin "Collaboratie en repressie", of de vele gezichten van de bezetting tijdens Wereldoorlog II in Groot-Poperinge.
Zo'n 120 mensen woonden de voorstelling bij. Terwijl vriend Kurt de dooprede hield, beperkte ik mijn inbreng tot een kort slotwoord. Er was ook een kleine gelegenheidstentoonstelling te zien. Daarna vonden er tal van gesprekken en gesprekjes plaats met oude en nieuwe bekenden. Het boek telt 592 blz. en zal ik eerlang in een Antwerps weekblad bespreken.

Tentoonstelling Baasrode

(Foto Herwig Vereycken)

Afgelopen weekeinde vond in Baasrode, bij Dendermonde, een groots opgezette tentoonstelling plaats over de opeenvolgende Heelnederlandse jeugdbewegingen. Er was veel belangstelling voor. Samen met een goede vriend hield ik er een boekenstand open. Op zaterdagnamiddag signeerde tekenaar Korbo. Voor mijn nog te verschijnen nieuw boek over Reimond Tollenaere: 'vader' van het Vlaamsch Legioen ontwierp Korbo de cover, waarvan ik vijftig affiches op opdikkend editiepapier liet maken. Alle affiches zijn gesigneerd en genummerd.


Zicht op de stand (Foto FDK)

Het boek zelf zal in 2021 verschijnen (gebonden en in vierkleurendruk). Met voldoening kijk ik terug op deze dagen van Baasrode, en dank ik de vrienden die mijn deelname mogelijk maakten.

Gaston Durnez is niet meer

Gisteravond overleed na een lange ziekte op 91-jarige leeftijd de legendarische Vlaamse journalist Gaston Durnez. Legendarisch, ja zeker. Wat heeft hij niet allemaal geschreven? Afgezien van zijn duizenden dagbladartikels, gedichten, mijmeringen, cursiefjes ook enkele tientallen boeken. Zijn laatste boek over zijn collega-journalist en goede vriend, Hugo de Ridder zal op 13 december in Antwerpen postuum voorgesteld worden. Geen enkele gevestigde uitgeverij toonde er interesse voor. Gelukkig bood vriend Karl Drabbe van DoorbraakBoeken hem een helpende hand aan.

In vrolijker tijden (Foto WEVAKO)

Zelf leerde ik Gaston tijdens de late jaren zeventig kennen op een Vers voor de Pers-voorstelling in het Plazahotel in Antwerpen. Nieuwsgierig hoorde hij me toen uit over mijn jeugd in Duitsland als zoon van een beroepsmilitair. Gaston had in de jaren 1960 voor De Standaard nog een ophefmakende reeks over het gebrek aan voldoende Nederlandstalig onderwijs in de Belgische garnizoenplaatsen in Duitsland geschreven.
Tientallen verdere ontmoetingen volgden. Een hoogtepunt was wel zijn bezoek aan ons vakantieverblijf in Oostduinkerke in september 1990. Hij kwam me toen interviewen over mijn te verschijnen allereerste biografie gewijd aan priester Odiel Spruytte. Na de taart en de koffie maakten we nog een lange strandwandeling. Het zal me steeds bijblijven. Ik kreeg, kort voor het verschijnen van het boek, een volle pagina in De Standaard, die nog trots het AVV-VVK logo droeg.  Naast de vele gesprekken en gesprekjes schreven we elkaar ook op regelmatige basis over vakantieplannen, Boeken, archiefvondsten... De laatste brieven dateren uit de vroege zomer van dit jaar. Even voordien was mijn Voetnotenboekje verschenen dat ik aan hem opgedragen had/heb.
Aan zijn echtgenote en de kinderen bieden Ann en ik onze innige en christelijke deelneming aan.

Wijlen Cyriel Verschaevestraat in Kortrijk

Op initiatief van de CD&V werd gisteravond door de Kortrijkse gemeenteraad beslist de Cyriel Verschaevestraat in Marke, een deelgemeente van Kortrijk, af te schaffen. De beslissing werd ook goedgekeurd door de huidige stadscoalitie (Open VLD, Spa en N-VA). Merkwaardig is toch dat de straatnaam er in de jaren 1970 kwam door toedoen van de CD&V, die toen nog onder de naam CVP de politieke meerderheid in Kortrijk vormde. Diezelfde partij nam nu de leiding om ze af te schaffen. Een eerste poging daartoe, enkele jaren geleden, botste toen op het verzet van de bewoners van de Verschaevestraat. Thans werden de buurtbewoners niet meer om hun mening gevraagd.

De Cyriel Verschaeve-straat in Marke (foto FDK)

Zo heeft Kortrijk toegegeven aan plat opportunisme en eenzijdig historisch onderzoek. Als ze in de zogenaamde Groeningestad nu consequent willen zijn dan moeten ze ook de Willem Putmanstraat, de Stijn Streuvelslaan en de Jozef Decoenewandeling afschaffen. Immers allen hebben ze zich tijdens de bezetting aan collaboratie schuldig gemaakt.
Terzelfdertijd wordt naast de Verschaevestraat ook de Leopold II-laan geliquideerd. Het Nelson Mandelaplein blijft echter bestaan. Nochtans gaat het hier om een veroordeelde terrorist. Ja, plat opportunisme...

Culturo's eten uit Duitse handen

De jongste weken is er heel wat te doen rond het afschaffen van een deel van het rijkelijk gesubsidieerde kunstwereldje door de Vlaamse overheid. De "modernistische cultuursnobs", de "wereldvreemde en linkse elitairen" (aldus Johan Sanctorum in zijn column op doorbraak.be van 12 dezer) en de parvenu's die zichzelf kunstenaars noemen, schreeuwen moord en brand alsof ze gebroodroofd worden. Hebben deze overtalrijke culturo's ooit eens gewerkt zonder al dat door de overheid rondgestrooide manna? Zouden ze op eigen benen kunnen staan? Wellicht niet. Nu zelf heb ik geen enkele behoefte aan al die alternatieve en marginale toneel- en dansgezelschappen. Blijkbaar komt er haast niemand naar kijken. Dus afschaffen die zaak! De staat, wij dus, moeten daar toch niet voor opdraaien!
Ik vraag mij al geruime tijd af of deze artiesten (schrijvers, dichters, beeldhouwers, dansers, toneellui...) ooit eens hebben nagedacht van wat hun voorgangers van voor de Tweede Wereldoorlog leefden? Trouwens weten en beseffen die lui wel dat het dankzij de Duitse bezetter is/was dat zij kunnen bestaan?
Vanaf de late zomer van 1940 begonnen de Duitsers als overheidsinstantie hun goedgezinde schrijvers en kunstenaars te subsidiëren, en dat in navolging van de Sovjet-Russen die dat al vanaf de jaren 1920 deden. Dat gebeurde ook in onder meer Nederland en Noorwegen. Voordien was er geen sprake van dat de staat kunstenaars geldelijk steunde. Wel kocht het toenmalige ministerie van Kunsten en Wetenschappen regelmatig boeken aan voor de 'boekerijen' -zoals dat toen nog zo mooi genoemd werd- en schilderijen en beeldhouwwerken voor de musea. Maar dat de overheid een loon uitbetaalde aan hen daar was geen sprake van. De Duitse bezetters deden dat wel. Uiteraard met het oog op propagandadoeleinden.
Na de bezetting bleef dat systeem bij ons en in Nederland gehandhaafd. Dus culturo's, wees dankbaar en wees wat minder arrogant tegenover de Vlaamse regering, want 'dankzij' de nationaalsocialisten kunnen jullie nog steeds ruimschoots profiteren en bestaan van de staatstoelagen.

Dertiende Bulletin Tweede Wereldoorlog

Zopas verscheen het Dertiende Bulletin Tweede Wereldoorlog bij uitgeverij Aspekt. Het vorige Bulletin verscheen vier jaar geleden. Door allerlei omstandigheden en personeelswissels kon het nu pas verschijnen.
Het nieuwe deel bevat twee bijdragen van mijn hand. Enerzijds een artikel over de pantserslag van Bautzen, gelegen op 50 km ten oosten van Dresden, in april 1945
waar de Duitse Wehrmacht het 2de Poolse leger een verpletterende nederlaag toediende. De Polen hadden de pech dat ze geleid werden door generaal Swierczewski, een drankorgel van formaat die het ene onzinnige bevel na het andere uitgaf. Decennialang werd deze alcoholist in Polen als een held gevierd, en stond zijn beeltenis op bankbiljetten afgedrukt.
Anderzijds pleegde ik een korter artikel over "die Ratte" een Duits megapantserproject dat nooit van de tekentafel kwam. Een superzware pantser bewapend met scheepsartillerie dat bedoeld was als een 'slagschip' op land. Voorzien was dat de Rat duizend ton zou gewogen hebben. Minister van Bewapening en Munitie Albert Speer schrapte dit waanzinnige project.
Verder in dit jaarboek onder meer veel aandacht aan de islam-vrijwilligers bij de Waffen-SS.

Publicatie Groningen

Oorspronkelijk was ik van plan om mijn tiende en laatste publicatie in de reeks Altringer-brochures te wijden aan de Groninger Beweging. Nu zie ik daarvan af. Gezien de eerder magere verkoopresultaten van mijn Friesland-boek ben ik tot de vaststelling gekomen dat Vlamingen niet bepaald geïnteresseerd zijn in het wel en wee van andere volksnationale bewegingen en groepen.
In de plaats zal ik deze tiende brochure wijden aan een korte historiek van de oud-Oostfrontersverenigingen na 1945 in Vlaanderen.

"De Ayatollah van Vlaanderen"

Vandaag is er op de webstek van doorbraak.be een interview verschenen met Frans-Jos Verdoodt, de gewezen directeur van het eerbiedwaardige ADVN. Het interview handelt hoofdzakelijk over priester-schrijver Cyriel Verschaeve, die binnenkort zeventig jaar geleden in Solbad-Hall (Oostenrijk) overleed.
De nochtans erudiete Verdoodt noemt hem spottend-sarcastisch in het interview "de Ayatollah van Vlaanderen" en "de opperste Geestelijke Leider van Vlaanderen". We zijn geenszins gewend dat Verdoodt, die anders zijn woorden steeds zorgvuldig wikt en weegt, zich bedient van dergelijk, polemisch en pamflettair woordgebruik. Maar tegenover Verschaeve lijkt tegenwoordig alles toegestaan. De man kan zich toch niet meer verweren en zijn schaarse medestanders houden zich in deze onverdraagzame tijden liever gedeisd.
Nu ik hoop maar dat de sprekers zich weten te beheersen op het aanstaande colloquium op 9 november in Alveringem, en zich onthouden van onhistorisch woordgebruik. We hoeven niet nog eens te horen dat het ongehoord is dat vandaag de dag nog steeds straatnamen de naam van Verschaeve dragen. Laat dat maar over aan journalisten à la Reynebeau en bepaalde politici.

Kontich, Reimond Tollenaere, collaboratie in Poperinge...

Gisteren vond in Kontich door de zorgen van Edwin Truyens en zijn ploeg de jaarlijkse Boekenbeurs Vlaamse Beweging plaats. Er was wat minder volk dan het vorige jaar, maar de gesprekken en de kwaliteit van het aangeboden materiaal waren er niet minder om. Ik kocht onder meer een schitterende affiche uit 1942 over de Kinderlandverschickung. Voor mij een mooie aanwinst. Een goede kennis beloofde me foto's van het 'graf' van Reimond Tollenaere in Novgorod. Ik zal ze kunnen opnemen in mijn nieuw nog te schrijven boek over Reimond Tollenaere, als grondlegger van het Vlaamsch Legioen. Te verschijnen in 2021.
Vandaag was ik weer eens in Antwerpen om in het ADVN de eerste vergadering van de adviesraad van de toekomstige Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging bij te wonen. Met name spraken we over het raamartikel dat aan de collaboratie gewijd zal worden. Persoonlijke kennismaking met onder meer Koen Aerts en Nico Wouters.
Tussendoor ook nog bezoek gekregen van vriend Kristof Papin. We spraken vooral over zijn nieuw te verschijnen boek over collaboratie en repressie in Groot-Poperinge. Kristof boorde een hele reeks nieuwe bronnen aan, meer dan er in het boek Opa was een nazi vermeld staan. Het geheel ziet er veelbelovend uit. Het boek verschijnt op Sinterklaasdag. Meer info op collaboratiepoperinge@gmail.com

Karstjäger

Eind september zette ik een punt achter mijn ruime bijdrage over de Kortrijkse Oostfronters. Nog dit jaar zal het artikel in het heemkundig tijdschrift De Leiegouw verschijnen. Het artikel schreef ik vooral aan de hand van de verhandeling (Universiteit Gent), die mijn neef Simon Augustyn aan het onderwerp wijdde.
Na een weekje van ontspannende lectuur begin ik vandaag aan mijn boek over de Karstjäger of de 24. Waffen-SS-Gebirgsdivision Karstjäger, die tussen 1943 en 1945 actief waren als anti-partizanenstrijders in het huidige Slovenië, het centrum van het Karstgebergte met zijn talloze grotten en ondergrondse tunnels.
Het boek zal in het voorjaar bij uitgeverij Aspekt verschijnen.

De rode zomer van 1919

Wist u dat de zomer van 1919 geboekstaafd staat als de "rode zomer van 1919", en dat niet alleen in Duitsland. Veel landen hadden die zomer af te rekenen met stakingen, arbeidersopstanden en onlusten.
In Peking protesteerden duizenden studenten tegen de bijzonder nadelige gevolgen van het verdrag van Versailles voor China. Door deze vernederende behandeling radicaliseerden heel wat Chinezen naar extreem-linkse standpunten. Onder hen ook Mao Zedong en Zhou Enlai, de toekomstige leiders van de Chinese communisten. In Groot-Brittannië waren de onlusten dermate heftig dat Winston Churchill voor een bolsjewistische revolutie vreesde.
Ook de Verenigde Staten van Amerika hadden af te rekenen met ernstige arbeiders- en rassenconflicten. Men nam er evenwel drastische tegenmaatregelen. Tot aan het begin van de jaren 1920 liet de regering na een bijzonder kort proces zo'n 20.000 anarchisten, herrieschoppers, linkssocialisten en communisten naar de jonge Sovjet-Unie deporteren. Ze kregen een enkele reis richting Moskou.

Gabriël 'Gaby' Verbeke is niet meer

Vanmorgen vond in de Kortrijkse Sint-Elisabethkerk de uitvaart plaats van Gabriël (voor de vrienden 'Gaby') Verbeke plaats. Hij overleed thuis op 7 september 2019 op haast 82-jarige leeftijd. Tijdens zijn actieve loopbaan was Gaby achtereenvolgens leraar aan het Klein Seminarie van Roeselare en vervolgens aan het Sint-Amandscollege van Kortrijk.
Het meest bekend stond hij als geschiedschrijver van de Tweede Wereldoorlog. Hij schreef zowel over de collaboratie als over het verzet, en dat vanuit een onafhankelijke geest. Zijn bekendste boek was zonder twijfel zijn monografie over de Oostfrontvrijwilligers uit het arrondissement Roeselare-Tielt dat in 1995 verscheen, en op een ruim publiek kon rekenen. Steeds stond Gaby paraat om een behulpzame hand uit te reiken naar belangstellende historici. Zelf voerde ik een reeks aangename en verrijkende gesprekken met hem. Zijn enthousiasme voor een bepaald onderwerp werkte vaak aanstekelijk. Na zijn pensionering verbleef hij samen met zijn gastvrije echtgenote vaak maandenlang in hun huis in de Provence.
Aan Monique en de kinderen bied ik hierbij mijn innige deelneming aan.

Scheurkalender WOII

Normaal koop ik jaarlijks de degelijke en lezenswaardige scheurkalender uitgegeven door het tijdschrift Historisch Nieuwsblad. Voor 2020 is er alvast als extra een speciale editie voorzien. Namelijk een scheurkalender uitsluitend gewijd aan de Tweede Wereldoorlog. Veel aandacht wordt er besteed
aan de gebeurtenissen in Nederland maar daarnaast komt ook het oorlogsgebeuren buiten Nederland ruimschoots aan bod.
Ik weet nu niet of deze kalender eenmalig zal zijn, of de eerstkomende jaren herhaald zal worden. In elk geval stelde ik vast dat deze kalender, zoals hiernaast afgebeeld, haast uitverkocht is. Ik wilde dat toch wel even meedelen.

Censuur op IJzerwake

Mijn stand in de rode circustent

Zondag ll. nam ik nog eens deel aan IJzerwake; ditmaal ook met een eigen stand. Belevenissen en ontmoetingen alom. En daar bovenop die gruwelijke bloedhitte.
Vanuit mijn stand kon ik volop de schransende flaminganten etc. gadeslaan. Daar zag ik letterlijk het "erst das Fressen und dann die Moral" van Bertold Brecht in beeld gebracht. Helaas is de behoefte van de meeste flaminganten etc. naar geestelijk voedsel beduidend minder te noemen. Ja, Vlamingen zijn geen lezend volk en dat in tegenstelling tot onze Noorderburen en de Scandinaviërs.

De poster staat op de achtergrond

Tevens werd ik als standhouder in de vroege uren tot twee maal toe geconfronteerd met de 'veiligheidsdienst' van IJzerwake, die me vriendelijk maar dwingend vroeg de A3-poster van de cover van mijn boek over Hubert Borremans te verwijderen. Immers "VTM loopt rond met een ploeg en ze zouden dat SS-uniform wel eens in beeld kunnen brengen". Ik trachtte uit te leggen dat het hier om een Oostfrontvrijwilliger ging. Tot twee maal toe weigerde ik het portret te verwijderen. Een mogelijkheid tot gratis reclame laat je toch niet zo maar voorbijgaan. Onmiddellijke werd ik ook door enkele goede vrienden bijgesprongen. Incident gesloten. VTM nergens gezien in de grote tent, waar onder meer mijn stand opgesteld stond.
Toch geeft een en ander wel te bedenken van de tegenwoordige mentaliteit ook op IJzerwake, waar tot enkele jaren geleden de Oostfronters tot het vaste patrimonium behoorden en apart begroet werden. Tot wat de dwingelandij van het politiek correct-gedoe al niet leiden kan. Ook nu dus bij een organisatie als IJzerwake. De rest van de dag verliep in peis en vrede.

De zonen van Reimond Tollenaere

Tijdens de afgelopen dagen schreef ik een artikel over Reimond Tollenaere en zijn drie zonen (Jan, Piet en Bart). De jongens hebben hun vader nooit bewust gekend maar dat betekent niet dat ze over hun vader geen eigen opinie hebben/hadden. De bijdrage is bestemd voor een boek dat onder de voorlopige titel "Mijn papa was een nazi" dit jaar nog bij een Nederlandse uitgeverij zal verschijnen.
Inmiddels zucht intellectueel Vlaanderen onder een oeverloze discussie over het eventueel tot stand brengen van een geschiedeniscanon, en het plotse fenomeen van 'collaboratievlaggen'. De term alleen al zegt voldoende over het niveau van deze laatste discussie.

Hans-Peter Schwarz

Deze warme tot hete zomerweken breng ik hoofdzakelijk al lezende door. Ideaal om heel wat achterstallige lectuur in te halen. Tussendoor schrijf ik een stuk of wat recensies die hoofdzakelijk voor digitale publicaties als KTV en Doorbraak.be bestemd zijn; aan dat laatste orgaan zal ik mijn medewerking in de toekomst uitbreiden. Hoe dat komt, vertel ik wel nog eens.
Veel plezier had ik aan de lectuur van de levensherinneringen van professor, publicist en biograaf Hans-Peter Schwarz (1934-2017), verschenen onder de titel Von Adenauer zu Merkel. Schwarz is niet alleen de biograaf van Konrad Adenauer en Helmut Kohl maar schreef onder meer ook een geschiedenis van de 20ste eeuw aan de hand van zijn lectuur van politieke thrillers.
Boeiend zijn ook de bladzijden waarin Schwarz verhaalt hoe zijn boeken tot stand kwamen en het schrijfproces vorderde. Belangrijk was telkens een goede voorbereiding en planning, waaraan hij zich ook hield. Voor mij leerrijke lectuur.

Zomerreeks

Terwijl momenteel op doorbraak.be mijn zomerreeks "De eindeloze Eerste Wereldoorlog: omwentelingen in Oost-Europa, 1918-1923" gepubliceerd wordt, tracht ik het hoofd koel te houden. Makkelijker geschreven dan gedaan. Bij temperaturen boven de 25°C is schrijven voor me een schier onmogelijke taak. Gelukkig heb ik nog voldoende lectuur in huis.

Slovenië

Terug van een tiental dagen vakantie in Slovenië of Slavisch Oostenrijk. Mooie natuur maar voor mij veel te heet; gemiddeld 37 à 38° Celsius. In de steden en dorpen nog veel restanten van het Tito communisme: fabrieken in het centrum en afschuwelijk lelijke betonflatgebouwen. Ons gezelschap zat op hotel in het stadje Cerkno. De vriendelijke conservator van het lokale museum vertelde me dat het grootste deel van het stadje in april-mei 1945 verwoest werd door de partizanen omdat ze er te weinig aanhang bezaten. De Tito-communisten redeneerden als volgt: wie niet in onze rangen strijdt, beschouwen we als een tegenstander. Tot 1991 diende het zo voorgesteld te worden dat de Duitsers bij hun aftocht Cerkno verwoest hadden. Nog een anekdote. Cerkno is beroemd omwille van zijn carnaval (en carnavalmaskers). In 1945 door dictator Tito verboden, mocht het pas in 1956 hervat worden.
Mooie uitstappen gedaan naar het immense grottencomplex van Postojama en het Karstgebergte; dat laatste met het oog op een nieuw nog te schrijven boek over de Karstjäger.

Kardinaal Stepinac

Tijdens de bijna afgelopen maand ben ik in de eerste plaats bezig geweest met het schrijven van een biografisch opstel over de Kroatische kardinaal Alojzije Stepinac. Veel werd er hier nog niet over hem gepubliceerd. Ik besteedde vooral aandacht aan de oorlogsjaren en zijn gevangenschap tijdens de Tito-dictatuur, die tot zijn vroege dood heeft geleid. Stepinac had tijdens zijn jaren als aartsbisschop van Zagreb voortdurend af te rekenen met tegenstand. Zowel de Italianen, de Duitsers, het Pavelic-regime en de partizanen van Tito waren niet bepaald over hem te spreken. Ook binnen de katholieke kerk in Kroatië werd hij met opposanten geconfronteerd. Toch gaf aartsbisschop Stepinac niet toe.
Daarnaast schreef ik ook een vierdelige reeks over de situatie in Oost-Europa onmiddellijk na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Bij ons zwegen de wapens op 11 november 1918. Elders niet. Vooral in de nieuwe landen van Oost-Europa werd er nog duchtig doorgevochten tot het begin van de jaren 1920. Achtereenvolgens geef ik een beeld van de situatie in de Baltische staten, Finland, Polen en Hongarije.
Al deze artikels zullen deze zomer op doorbraak.be verschijnen.

Boek "Jugendbataillon Langemarck" in de actualiteit

In Knack van deze week (19 juni 2019) wijdt de onderlegde journalist Walter Pauli een artikel over het thema, Wat kunnen we leren van de oostfronters?
Over de inhoud van het lezenswaardige artikel zullen we het hier niet hebben. Wel besteedt hij ruimschoots aandacht aan het boek Jugendbataillon Langemarck: godendeemstering aan de Oder, april 1945 dat ik in 2015 publiceerde. Daar de media, ook de eigen 'Vlaamse', slechts geringe aandacht aan mijn publicaties besteden, is het een gebeurtenis dat alvast het vermelden waard is.
Exemplaren van het boek zijn nog bij mij te verkrijgen. Prijs: 15€ + 2,50€ verzendingskosten (prijs binnen Vlaanderen/België). E-post naar pieterjan.verstraete@skynet.be

De SS'ers van Armando

In april ll. zou er in het gewezen kamp van Amersfoort een eerbetoon plaatsvinden aan de in 2018 overleden Nederlandse kunstenaar Armando, pseudoniem van Herman Dirk van Dodeweerd (1929-2018). Doch antifascisten en andere onverdraagzamen protesteerden. Ze beweerden dat de 'SS-bewonderaar' niet kon worden geëerd in een voormalig kamp.
Hoe zit de zaak in elkaar? In 1967 publiceerde Armando samen met de dichter Hans Sleutelaar een boek onder de titel De SS'ers (hierbij een afdruk van de cover van de zesde druk uit 2012). Hierin lieten de auteurs nog levende leden van de voormalige Waffen-SS vrijelijk aan het woord. Ook wat antisemitische uitspraken werden zonder tekst en uitleg opgetekend. Beide auteurs stelden dat ze de interviews commentaarloos hadden weergegeven. Ze beschouwden hun boek -een van de eerste publicaties überhaupt in Nederland, waarin gewezen collaborateurs aan het woord werden gelaten- als een bronnenpublicatie.
In een dubbelinterview uit 1990 hadden beide auteurs gesteld dat ze hun boek in de eerste plaats zagen als een mogelijkheid om de gewezen vijand beter te leren begrijpen. De kritiek hadden ze voorspeld omdat ze geen standpunt ingenomen hadden en de geïnterviewden niet hadden terechtgewezen. Verder: "Pas in het kader van de algemene '68-gekte ging iedereen ineens in het verzet, iedereen was ineens antifascist. Als je in '74, '75 met De SS'ers was gekomen, had je de poppen pas echt aan het dansen gehad", aldus de auteurs.
In 1967 werd het boek een bestseller en kende diverse herdrukken. In 2019 werd het eerbetoon aan Armando uitgesteld. Een reden werd niet opgegeven.

Jan Stavast Reeks

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verscheen vanaf de winter 1939/1940 een speciaal op de Duitse jeugd afgestemde brochurereeks onder de veelzeggende titel Kriegsbücherei der deutschen Jugend. Het initiatief ging uit van de Rijksjeugdleiding en het opperbevel van het Duitse leger. De boekjes werden geschreven door geroutineerde auteurs en oorlogsjournalisten. De veelkleurig getekende omslagen spraken tot de verbeelding en trokken de lezers meteen het verhaal in. Iedere brochure telde 32 bladzijden en enkele illustraties. De reeks kende een grote oplage en het effect ervan op de hoofdzakelijk mannelijke jeugd mag niet onderschat worden. Elk verhaal handelde over een koene en dappere oorlogsoperatie, een heroïsche actie achter de vijandelijke linies of een wonderbare ontsnapping. Uiteraard kwamen de Duitsers stelselmatig als overwinnaars uit de strijd. In de loop van 1943 werd een punt achter de reeks gezet. Wellicht als gevolg van de toenemende militaire nederlagen.

In Nederland verscheen tijdens de bezettingsjaren een gelijkaardige jeugdreeks onder de titel Jan Stavast Reeks. De reeks werd uitgegeven door Van Ditmar's Boekenimport maar een origineel Nederlands fabricaat zou het niet worden. Zoals u zelf kunt zien, geleek de reeks te zeer op de hierboven vermelde Kriegsbücherei... Ook het aantal bladzijden werd op 32 gehouden. Bovendien werden er slechts drie deeltjes door anonieme Nederlandse auteurs geschreven. De rest (minder dan honderd afleveringen) waren vertalingen uit het Duits. De eerste 23 nummers handelden over historische onderwerpen en bloedstollende verhalen over zeevaart, vreemde landen en bergbeklimmers. Pas vanaf nr. 24 deed
de oorlog zijn intrede.
Nu vraag ik mij af of er in bezet Vlaanderen ook een dergelijke reeks verscheen? Tot hiertoe heb ik hiervan geen sporen teruggevonden. Maar ik kan mij uiteraard vergissen. Nadere informatie is uiteraard welkom.
Lit.: Gerard Groeneveld, Hitlers jongste hoop: nazipropaganda voor de jeugd. Nijmegen, 2019.

Werken voor de toekomst

Aleksander Solzjenitsyn

Zopas zette ik een punt achter mijn biografisch opstel over Aleksander Solzjenitsyn (1918-2008). Het is bestemd voor het derde jaarboek Koude Oorlog (uitgeverij Aspekt). Hiermee sluit ik een periode in mijn leven af. Al van tijdens mijn 'Duitse' jaren volgde ik het werk en het leven van deze toch wel belangrijkste Russische schrijver van de 20ste eeuw. Tijdens de jaren 1973 tot 1984 kocht ik wekelijks Der Spiegel, waarna de stadsbibliotheek van Kortrijk op mijn aandringen een abonnement nam, wat een financiële verlichting voor me betekende. In dat blad stonden met de regelmaat van de klok artikels over en van hem te lezen. De uitgever ervan Rudolf Augstein was een van de weinige journalisten die steeds welkom was in zijn streng beveiligde woning in de Amerikaanse staat Vermont.
Ik verzamelde heel wat artikels over Solzjenitsyn en las zijn meeste boeken. Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj heeft toch de meeste indruk op me gemaakt; dat ik ook aan eenieder aanraad als ze maar een boek uit zijn oeuvre willen lezen.

Nederlandse Oostfronters

Zoals ieder jaar is het meinummer van het tijdschrift Historisch Nieuwsblad gewijd aan diverse aspecten uit de Tweede Wereldoorlog. In tegenstelling tot bij ons gaat het einde van de bezetting van Nederland in mei 1945 telkenjare gepaard met een reeks groots opgezette herdenkingen en toespraken. Telkens weer verschijnen er dan ook ettelijke boeken in verband met collaboratie en verzet. Zo bevat het pas verschenen nummer onder de titel 25.000 Verraders een flink artikel over de Nederlandse Oostfronters. Het stuk is gebaseerd op het boek van Evertjan van Roekel Veldgrauw dat eerlang zal verschijnen bij uitgeverij Unieboek/Spectrum. Ik kom er zeker nog op terug met een bespreking op doorbraak.be.

Mark Mazomer

Op 4 mei zal de Leuvense universiteit eindelijk nog eens een gerenommeerd historicus een eredoctoraat toekennen. Met de Britse historicus Mark Mazomer (°1958) bekroont de Leuvense Alma Mater een historicus die er gedurende zijn loopbaan niet voor terugschrok om non-conformistische paden te betreden. Na een baanbrekende studie over de Griekse mengelmoes-stad Saloniki, publiceerde hij in 1998 zijn baanbrekende boek over de donkere 20ste eeuw in Europa, waarin hij vertrok vanuit nieuwe gezichtspunten. Daarna schreef hij nog boeken over onder meer de Balkanoorlogen, het door de Duitsers bezette Europa en de ideeëngeschiedenis.
Mazomer begon zijn professorenloopbaan aan Birkbeck College van de University of London en is momenteel verbonden aan de Columbia University van New York.
Zelf ben ik sinds 1 mei met pensioen kunnen gaan. Ik koester uiteraard voor de toekomst nog heel wat schrijfplannen maar zal het wel wat rustiger aan doen.

Herfried Münkler

De afgelopen weken ben ik vooral bezig geweest met het maken en verzenden van tientallen en tientallen pakjes met daarin mijn meest recente publicaties. Ter verpozing las ik geregeld een hoofdstuk in het gedetailleerde, bronnenrijke en vlot leesbare boek van de Duitse historicus Herfried Münkler Der Dreissigjährige Krieg: europäische Katastrophe, deutsches Trauma, 1618-1648. Het werk verscheen in november 2017 en telt 975 blz.
Omzeggens het beste boek dat ik tot hiertoe las over de verschrikkelijke Dertigjarige Oorlog, die onder meer het leven kostte aan een vierde van de toenmalige Duitse bevolking.

Nieuwe publicaties 2019

Vanmorgen bracht ik mijn folders, waarin ik het verschijnen aankondig van drie nieuwe boeken en een brochure naar de Masspost in Kortrijk. In de loop van volgende week zullen de postbodes ze, hopelijk, op hun juiste bestemming brengen. Ik kijk alvast uit naar de eerste bestellingen. Ik ben benieuwd.

Bart Maddens in 'Tertio'

In het laatste nummer (3 april) van het katholieke opinieblad Tertio verscheen van de hand van de Leuvense politicoloog Bart Maddens een opmerkelijke en lezenswaardige bijdrage.
Onder de titel Oorlogsmisdadigers of idealisten? bespreekt hij de recente hype in vakhistorische middens om alle zonden van Israël tijdens de bezetting op de schouders van de Vlaams nationalisten te leggen. "Niemand wil terug naar de oude mythes van de Vlaams-nationalisten over de collaboratie en de repressie. Maar dat betekent niet dat de nieuwe mythes over collaborateurs als medeplichtigen aan de ergste oorlogsmisdaden kritiekloos moeten worden aanvaard", luidt zijn terechte stelling.
Ook mijn bijdrage over het anti-Oostfrontersboek van Frank Seberechts op doorbraak.be van 9 februari ll. komt eventjes ter sprake.

Ons kent ons

Ik ben geen regelmatige lezer van De Morgen. Pas vandaag viel mijn oog op een klein stukje dat op 2 maart ll. in die krant verscheen. Het is een typisch voorbeeld van wat men noemt "Ons kent ons". De Gentse professor en broer van ... Bruno de Wever schreef een miniem propaganda- en promotiestukje over het laatste boek van Frank Seberechts Drang naar het Oosten. Boek dat inmiddels terecht bij kenners van de Oostfrontproblematiek op heel wat kritiek stuitte. Toch krijgt het werk van Bruno, ooit zelf auteur van een Oostfrontersboek (1984), heel wat krediet mee. Je stelt je dan de vraag of ie het boek wel zelf grondig gelezen heeft van kaft tot kaft. We geven het citaat weer zonder er commentaar aan toe te voegen. "Met alle terechte belangstelling voor Herman van Goethems '1942' zouden we bijna vergeten dat Frank Seberechts net zo'n belangrijk boek heeft geschreven. De Vlamingen die naar het oostfront trokken, begingen de grootste gruwelijkheden, toont hij, en niet omdat ze zoveel van Vlaanderen hielden, maar gewoon omdat het nazi's waren." Citaat afkomstig van Bruno de Wever, hoogleraar geschiedenis UGent anno 2019.

Voorstelling boek Leo Frenssen

Gisteravond vond in het indrukwekkende decor van het Félix-archief in Antwerpen de feestelijke voorstelling van mijn biografie over de populaire volksfiguur Leo Frenssen plaats. Zo'n vijftigtal aanwezigen, waaronder een drietal familieleden van Frenssen, woonden de 'doopplechtigheid' bij. Districtsburgemeester Paul Cordy nam de inleiding op zich,
waarna ik geïnterviewd werd door Chris Ceustermans. Achteraf werden er wat vragen gesteld. Tot slot was er een rijkelijk verzorgde receptie.

Van links naar rechts: PJV, Chris Ceustermans, Karl Drabbe en Paul Cordy

Biografie Leo Frenssen verschenen

Gisteren mocht ik een paar exemplaren van mijn nieuwste, het 59ste, boek in ontvangst nemen. Uiteraard kon mijn dag niet meer stuk. Het is een mooi aantrekkelijk boek met flappen geworden (omvang 120 blz.). Meteen ook de eerste biografie van Leo Frenssen überhaupt. Figuur die ten onrechte in de vergeethoek beland was. Ik dien ook te bekennen dat het mijn eerste boek is dat ik over een linkse flamingant schreef. Uitgever Karl Drabbe (DoorbraakBoeken) heeft zijn best gedaan om er een aantrekkelijk boekje van te maken.
Volgende week donderdag, meteen de laatste dag van de maand, vindt de voorstelling in Antwerpen plaats.

Arthur Mulier

Momenteel laboreer ik volop aan mijn tekst over de Kortrijkse flamingant en zakenman Arthur Mulier (1892-1979). Omwille van zijn flamingantisme tijdens de Eerste Wereldoorlog werd hij in 1922 gearresteerd en in Gent gevonnist. De gemoederen liepen in West-Vlaanderen hoog op. Mulier was in 1921 als ACW'er in de provincieraad gekozen, en de eerste ACW'er die lid werd van de Bestendige Deputatie van de kustprovincie.
Rond zijn proces was heel wat te doen. De brochure zal in april verschijnen en het voorlaatste deeltje worden van mijn Altringerreeks.

Hergé: reeks "Série neige" of sneeuwkaarten van Kuifje

In mijn vorig blogstukje vertelde ik al over mijn ontmoeting met Jan Viaene. Dankzij hem leerde ik de Kuifje-ansichtkaartenreeks van Hergé kennen, die verschenen onder de noemer "Série neige" of sneeuwkaarten.
Deze reeks verscheen tijdens de eindejaarsperiode van 1942/1943. Er werden 25 verschillende motieven met Kuifje en Bobby erop, alsook andere Kuifje-figuren, verspreid. De meeste met Franstalige kerst- en nieuwjaarswensen, een gering aantal ook met Nederlandstalige onderschriften. Enkele werden de wereld in gestuurd met Duitstalige wensen. Deze zijn dan ook bijzonder zeldzaam. Sowieso zijn kaarten uit deze serie uiterst zeldzaam. De gemiddelde prijs van een enkele kaart bedraagt dan ook zo'n 250 euro. Ik probeer er nu enkele te verzamelen om een artikel erover in mijn toekomstige boekenreeks Curiosa te kunnen schrijven.
Pikant detail: hoewel Hergé wegen collaboratie vervolgd werd, werden de kaarten ook na de oorlog door de Belgische posterijen verspreid. Ik bezit inmiddels een Kuifje-kaart die in 1951 afgestempeld werd. Zo heb ik weer een nieuw onderwerp om te verzamelen. Tussen haakjes,
ik verzamel enkel datgene waarover ik wil schrijven. Voorlopig nog geen gebrek aan onderwerpen.

Twee vrienden: Bert Decorte en Jan d'Haese

Bert Decorte zit rechts (Foto familie De Corte)

Recent bezorgde een familielid van wijlen dichter Bert Decorte me enkele brieven en documenten van Jan d'Haese over wie ik een aantal jaren geleden een boek publiceerde. Daaruit blijkt dat beiden al sinds hun jonge jaren nauw bevriend met elkaar waren. Vooral Jan d'Haese blonk uit als een bon vivant maar voor diegenen onder ons die hem nog gekend hebben, mag dat niet als een verrassing overkomen. Over hun vriendschap hoop ik later een artikel te kunnen schrijven.
Enkele dagen geleden maakte ik door bemiddeling van een goede vriend van me kennis met Jan Viaene. Hij is niet alleen een papierrestaurateur maar tevens ook een gerenommeerd Kuifje-specialist. Het werd alvast een boeiende middag. Ik leerde een nieuwe vorm van verzamelen kennen.

Pleidooi voor voetnoten

De overgang van Oud naar Nieuw heb ik al lezende doorstaan. Mijn bibliotheek is immers mijn universiteit.

Naar aanleiding van het recente schandaal rond Claas Relotius, 'journalist' van Der Spiegel. Zijn reportages had hij grotendeels uit zijn duim gezogen (Der Spiegel, 29 december 2018)

Thans ben ik begonnen met mijn essay over de voetnoot. Ik zal er een pleidooi houden voor het voortbestaan van de voetnoot of de onderwereld van een pagina, en duidelijk het verschil uiteen zetten met de eindnoot. Om maar te zwijgen, oh gruwel, van het verbannen van het notenapparaat naar de webstek van een uitgever. Dat is helemaal uit ten boze maar, helaas, meer en meer een triestige gewoonte aan het worden.
Het voetnotenboekje zelf zal bibliofiel en op heel beperkte oplage uitgegeven worden. Het zal voor mij het begin van een nieuwe levensfase symboliseren.