Vandaag tachtig jaar geleden capituleerden laatste Duitse troepen

Op 8 mei 1945 vernam de Duitse bemanning van een meteostation in het onherbergzame en eenzame noordoosten van de Svalbardarchipel met Spitsbergen als grootste eiland, de capitulatie van het Derde Rijk. Hierna werd de verbinding verbroken. Het speciale Duitse commando onder de naam Haugegen (of houwdegen)op het arctische Spitsbergen werd verder aan zijn lot overgelaten. Er volgden geen verdere instructies. De soldaten werden ook niet afgehaald.

Het commando Haudegen was gelegerd in het NO van Svalbard

Gelukkig waren de elf soldaten die op 14 september 1944 door een speciaal uitgeruste ijsbreker aan land werden gezet, prima uitgerust. Het commando stond onder leiding van luitenant, pedagoog en geograaf Wilhelm Deege, die al in 1935, 1936 en 1938 ettelijke maanden op Spitsbergen had doorgebracht. Trouwens alle manschappen waren door en door getraind om te overleven bij temperaturen van min 50 °C. Daarnaast hadden ze allen een gedegen meteorologische en geografische opleiding gekregen, bezaten ze de nodige medische kennis en waren ze getraind voor oorlogsvoering in het gebergte en bij ijzige temperaturen. Hun voorraden bevonden zich in 1800 houten kisten en woog samen tachtig ton. Ook hadden ze zeven ton steenkool bij zich voor hun kachels en witte camouflagenetten. Daarnaast vijftig grote vaten met olie, petroleum en benzine. Wapens en munitie waren vanzelfsprekend. Ze hadden voldoende materiaal bij zich om twee arctische winters te doorstaan dus tot een eind in 1946. Ook ettelijke flessen buitgemaakte rum en cognac ontbraken niet.

Het werk dat ze uitvoerden was van belang voor de weervoorspelling onder meer voor de U-Boote die de geallieerde konvooien naar Sovjet-Rusland aanvielen. Iedere week werd tevens een weerballon tot op 8000 meter hoogte opgelaten. Nooit werd het commando Deege ontdekt. In totaal zonden de manschappen achthonderd gecodeerde berichten uit.

Begin september kwam hieraan een einde. Nadat ze de Britten op de hoogte hadden gebracht van hun verblijf op Svalbard, kwam in de nacht van 3 op 4 september 1945 het Noorse vissersschip 'Blaasel' luitenant Deege en zijn mannen ophalen. Deege bood aan de kapitein van het schip Ludwig Albertsen, een vooroorlogse kennis van hem, symbolisch zijn Mauserpistool als teken van
capitulatie aan. Vriendelijk vroeg Albertsen Deege of hij het wapen mocht houden als herinnering. Ludwig Deege overleed in 1979 en liet een immens archief na dat bewaard is gebleven.

'Turnvater' Friedrich Jahn wordt slachtoffer van woke in Berlijn

Nog steeds worden in Duitsland historische standbeelden en straatnamen het slachtoffer van de krankzinnige razernij van woke. Deze hondsdolle beeldstormers van de linkse scène kunnen gewoon hun gang gaan. Gelukkig zijn er de gewone burgers die bij volksraadplegingen hun ongenoegen laten blijken. Wanneer ze geraadpleegd worden, stemmen doorgaans drie vierde van hen tegen de naamsveranderingen. 

In het Berlijnse district Neukölln staat al sinds 1872 een standbeeld van Friedrich Jahn (1778-1852). Het monument staat op de Hasenheide, waar Jahn op 13 november 1810 de Bond ter bevrijding en eenmaking van Duitsland oprichtte. In die tijd zuchtten grote delen van het land onder de knoet van de Franse bezetter.

Het monument op de Hasenheide

Pruisen was verslagen en sommige Duitse staten heulden met Napoleon Bonaparte. Jahn was niet de enige Duitse intellectueel die in het verzet stond tegen de Franse dwingeland. Onder meer was daar ook Johann Gottlieb Fichte met zijn Drei Reden an die deutsche Nation (1808). Tal van tegenstanders stonden aan de vooravond van de Befreiungskriege paraat om de Fransen uit Duitsland te verjagen. Midden oktober 1813 werd deze droom bewaarheid toen een coalitie van Pruisen, Oostenrijk en Rusland in de slag van Leipzig Bonaparte en zijn collaborateurs een zware nederlaag toedienden, en hij halsoverkop naar Parijs vluchtte. 

Tijdens die jaren ondernam Jahn met zijn leerlingen uitgebreide wandelingen in de omgeving van Berlijn. In zijn geest rijpte het idee van een turnbeweging. Hij gebruikte het woord turnen als alternatief voor het niet-Duitse woord 'gymnastiek'. Tegelijkertijd bracht hij zijn jonge turners de liefde voor de Duitse natie bij, en staalde hij hen voor de strijd tegen de vijanden van de vrijheid. Dat waren niet alleen de Fransen maar ook die Duitse vorsten die zich tegen de eenmaking van het Duitse vaderland verzetten. Friedrich Jahn was een overtuigd Duits nationalist en kreeg de erenaam Turnvater. Hij kwam op voor gelijke burgerrechten, nationaal onderwijs ook voor kinderen uit de lagere standen.

In 1872 werd zijn bronzen standbeeld op de Hasenheide plechtig door de Deutsche Turnerschaft ingewijd. De vraag is voor hoelang nog. De wokers willen het liever vandaag dan morgen verwijderen.

Heinrich von Treitschkestrasse in Berlijn verboden

Zopas heeft het linkse stadsbestuur, met steun van de christendemocraten (CDU), van Berlijn beslist dat de Heinrich von Treitschkestrasse in het stadsdistrict van Steglitz afgeschaft wordt. Opvallend hierbij is dat de CDU zich jarenlang verzette tegen de naamsverandering. Voortaan zal de straat de naam dragen van Betty Katz. Zij was een joodse lerares uit Steglitz die zich specialiseerde in het onderwijzen van blinden en doofstommen, en overleed in 1944 in een concentratiekamp.

Heinrich von Treitschke (1834-1896) behoorde in de 19de eeuw tot een van de meest beroemde en getalenteerde Duitse historici en professoren. Hij is onder meer de schrijver van het vijfdelige standaardwerk Deutsche Geschichte. Als historicus en publicist engageerde Treitschke zich ook op politiek terrein en ijverde voor een doorgedreven Duits nationalisme. De geschiedschrijving moest volgens hem ten dienste staan van een politiek idee. In zijn geval was dat de Pruisische staatsidee. Daarnaast gold hij ook als een antisemiet. Hij is vooral de auteur van die ene zin die hem nu de das heeft omgedaan: "Die Juden sinds unser Unglück". Bijna honderddertig jaar na zijn dood zorgde die uitspraak vandaag voor het letterlijk verdwijnen van Treitschke uit het Duitse straatbeeld. Overigens bevonden er zich heel wat joden in zijn vriendenkring. Zijn uitspraak gold vooral de toenemende inwijking van de zogenaamde 'Ostjuden' uit het toenmalige tsaristische Rusland, waar ze vervolgd werden. Andere antisemieten zoals Karl Marx en Friedrich Engels verdwijnen in Duitsland vooralsnog niet uit het straatbeeld.

Iran was ooit Duitsgezind

Op 5 augustus 1941 trokken troepen van het Britse Gemenebest en de Sovjet-Unie het Duitsgezinde Iran binnen, en dat ondanks het feit dat het land zich neutraal had verklaard. Het ging hier duidelijk om een vorm van preventieve agressie. Iran werd door beide mogendheden opgesplitst: de Britten bezetten het zuiden met de rijke oliebronnen en het Rode Leger het noorden. De heersende sjah werd afgezet en zijn prowesterse zoon Mohammad Reza Pahlavi, die later door de Amerikanen in de steek werd gelaten, op de troon geplaatst. De bezetting van het land leidde tot een zware hongersnood in 1942 en 1943.

Tussen Iran en Hitler-Duitsland was voor de oorlog een innige band ontstaan, waarin economische belangen van doorslaggevend belang waren. Iran groeide uit tot een van Duitslands belangrijkste handelspartners. Hierbij gaven de enorme rijke Iraanse grondstofvoorraden de doorslag. Toen de oorlog in september 1939 uitbrak waren er honderden Duitse adviseurs, ingenieurs en andere technici in het land aanwezig. Een groot deel van de Iraanse bevolking sympathiseerde met de Duitsers, maar die was vooral gestoeld op hun afkeer voor de Britten en hun imperialisme. Duitsland zelf had zichzelf tegenover Iran nooit imperialistisch gedragen. De sjah zelf was een overtuigde Iraanse nationalist. In 1935 had hij zijn land Perzië herdoopt tot Iran, wat letterlijk "van de Ariërs" betekent. Heel wat nationaalsocialistische harten klopten hierdoor sneller.

Van 28 november tot 1 december 1943 vond in de Iraanse hoofdstad de zogenaamde Conferentie van Teheran plaats. De drie geallieerde leiders Churchill, Roosevelt en Stalin ontmoetten er elkaar voor het eerst (zie afbeelding). Voordien was al afgesproken dat Britten en Sovjets een half jaar na het einde van de wereldoorlog Iran zouden ontruimen. Stalin hield zich hier echter niet aan. Integendeel in november 1945 steunde hij communistische Iraniërs, die de Azerbeidzjaanse Volksrepubliek uitriepen, en in januari 1946 volgden Koerdische nationalisten met de Republiek Mahabad. Iraanse eenheden wilden in beide staatjes orde op zaken stellen, maar Sovjettroepen hielden hun tegen. Pas onder sterke druk van de Verenigde Naties ontruimden de Sovjets Iran. De Sovjet-Unie bezat toen nog geen atoombom en vreesden de militaire macht van de Verenigde Staten van Amerika. Zo trokken de Amerikanen het land binnen en behielden de Britten hun aandeel in de olie-industrie.

(Bron: Historisch Nieuwsblad 2024/nr.6)

Terreurbombardement op Pforzheim: 23 februari 1945

De ruïnestad in de zomer van 1946

Tot einde februari 1945 was de Zuid-Duitse stad Pforzheim, ongeveer tien keer kleiner dan Dresden, gevrijwaard van geallieerde bombardementen. Op militair vlak had de stad geen enkele waarde. Het mooie toeristische Pforzheim had ook niets wat het bombarderen waard was, en stond bekend omwille van haar ambachtelijke uurwerk- en porseleinnijverheid. Het centrum bestond in hoofdzaak uit vakwerkhuizen opgetrokken in hout. Luchtafweer was er in en rond de stad dan ook niet aanwezig.

Midden februari nam het commando van de Britse RAF het besluit om Pforzheim met brandbommen met de grond gelijk te maken. De operatie kreeg de deknaam 'Yellowfin', de verantwoordelijke Britse officier was een fervente hobbyvisser. In de nacht van 23 februari markeerden Mosquito-vliegtuigen eerst met lichtkaarsen het te bombarderen doelgebied. Daarna braakten 400 bombardementsvliegtuigen hun dodelijke lading uit. Binnen het tijdsbestek van 22 minuten was 83 % van het stadsgebied compleet verwoest - het hoogste cijfer tijdens een enkel bombardement op Duits grondgebied. Meer dan 20.000 burgers, haast uitsluitend vrouwen, kinderen en oude mensen, stierven tijdens dit terreurbombardement een gruwelijke vuurdood. Sommigen liepen als brandende toortsen rond, duizenden stierven in hun kelders de verstikkingsdood of verpulverden letterlijk. Al het voorradige water verdampte in een mum van tijd. Nogmaals duizenden liepen ernstige brandwonden op en stierven een uiterst pijnlijke dood.

Pforzheim rond 1967

Nadien werd de vernietiging van Pforzheim dikwijls vergeleken met de verwoesting van Hiroshima, en werd de Duitse stad wel eens mini-Hiroshima genoemd; zonder de radioactieve stralingen uiteraard. Beide steden hadden geen militaire betekenis maar bestonden grotendeels uit houten huizen, zodat een maximale graad aan verwoesting bereikt werd.

Na de oorlog werd een nieuw maar lelijker Pforzheim gebouwd, vooral bestaande uit wansmakelijke betonconstructies. De vakwerkhuizen verdwenen uit het stadsbeeld. Slecht hier en daar werd een historisch gebouw gerenoveerd of herbouwd. Het enige

Dezelfde straat in 1938 en in 1946

bombardement op Pforzheim eiste meer slachtoffers dan alle V-bommen samen, die op Belgische en Engelse bodem terecht kwamen.

August Heinrich Hoffmann von Fallersleben

Schilderij van Ernst Henseler

Vandaag is het 150 jaar geleden dat in 1874 de befaamde letterkundige August Heinrich Hoffmann von Fallersleben overleed. Hij staat vooral bekend als de tekstschrijver van het lied van de Duitsers ("Deutschland über alles"), waarin hij de Duitse vrijheidsdrang beschreef, en dat uitgroeide tot de Duitse nationale hymne. Hij schreef het op 26 augustus 1841 op het eiland Helgoland dat toen nog in Brits bezit was. Het lied was vooral gericht tegen Frankrijk en was een pleidooi voor Duitse eenheid en patriottisme. In tegenstelling tot zijn honderdste sterfdag in 1974 is er vandaag nauwelijks of geen belangstelling voor zijn 150ste sterfdag. 

Binnen de Vlaamse Beweging geniet hij de nodige bekendheid. Hoffmann von Fallersleben -de toevoeging is louter een verwijzing naar zijn geboorteplaats- was een van die Duitse dichters die de verwantschap tussen het Vlaams/Nederlands en het Duits wilden aantonen. Hij zag alles vanuit een pan-Germaans standpunt wat enigszins kenmerkend was voor de 19de eeuw. Als wandelende filoloog deed hij in België, Frankrijk en Nederland heel wat letterkundig onderzoek in archieven. Nagenoeg al zijn bevindingen op het terrein van de oude Nederlandse taal en dichtkunst liggen verzameld in zijn Horae Belgicae. Hieruit genieten zijn Loverkens wel de meeste bekendheid.

Ik herinner me nog goed de cursus van wijlen professor Ada Deprez aan de Gentse universiteit, waarin ze met de nodige passie een apart college wijdde aan Hoffmann von Fallersleben. Ook zij is thans in de grote ton van vergetelheid terecht gekomen.

Unternehmen Zitadelle. Het laatste Duitse offensief aan het Oostfront

Na de zware Duitse nederlagen van Stalingrad en in Tunesië besloot Hitler, samen met zijn generale staf, in 1943 geen grote offensieve operaties meer te ondernemen. De Duitse legers aan het Oostfront dienden zich te beperken tot een strategische defensie. De Führer en opperbevelhebber wilde zich beperken tot een enkele operatieve onderneming: het liquideren van de Sovjet-uitstulping in de Duitse frontlinie nabij Koersk, Kursk in het Duits (zie kaartje). Het offensief, thans tachtig jaar geleden, zou plaatsvinden onder de codenaam 'Zitadelle', 'Citadel'. Door het opdoeken van deze 'boog' zou het Duitse front met 240 km ingekort kunnen worden. Dat wist STAVKA, het Sovjet-Russische opperbevel, echter ook.

De Sovjet-generaals hadden de uitstulping volgestouwd met diverse gepantserde legers en elite-eenheden, verspreid over diverse verdedigingslinies. Waar er geen troepen lagen, waren er enorme mijnenvelden aangelegd. De Duitsers hadden de nodige voorzorgmaatregelen getroffen. Eerst hadden ze de aanvalsdata voor hun vier beschikbare legers, waaronder enkele elitepantserdivisies van de Waffen-SS, verschoven van 3 mei naar uiteindelijk 5 juli. Niet alleen werden de weersomstandigheden als excuus aangevoerd maar Hitler wilde absoluut de nieuwe Panzer V en VI in de strijd gooien. Panzer VI stond beter bekend onder zijn naam Tiger; een enorme kolos van 56 ton en voorzien van het befaamde 8,8 cm kanon. Hij ontwikkelde zich tot de beste pantser van de hele Tweede Wereldoorlog. Geen enkele Russische tank, ook de T-34 niet, was tegen hem opgewassen. Voor Zitadelle stonden er 133 ter beschikking. Maar zoals dat steeds het geval was bij de Duitsers werden er te weinig van geproduceerd. Per maand konden de Duitsers in 1943 niet meer dan 400 pantsers produceren; de Sovjets daarentegen haalden een maandproductie van 1500 tanks. Hierbij zijn de enorme Amerikaanse leveringen niet meegerekend. Slechts op het einde van juni werden de 200 spiksplinternieuwe Panzer V Panther geleverd. Maar zij waren niet ingewerkt en leden nog onder allerlei kinderziektes. De meeste Panthers raakten technisch defect nog vooraleer ze het slagveld bereikten. Slechts na verloop van tijd ontwikkelde de Panther zich tot een ideale middelzware gevechtspantser die zonder enig probleem de Sherman en de T-34 te lijf kon.

Op 5 juli ging Unternehmen Zitadelle in de hete Russische zomer van start. De Duitsers beschikten voor hun offensief over 780.000 soldaten, 2500 pantsers en 1400 vliegtuigen. De Sovjet-verdedigers over 1,9 miljoen soldaten, 5000 tanks en 3600 vliegtuigen. Een Duitse officier getuigde: "het was een aanval tegen een lawine. Nergens waren we in de meerderheid". Vanuit het zuiden (Belgorod) waar de Duitsers hun beste Panzer- en Waffen-SS-divisies gelegerd hadden, vlotte de aanval. Maar vanuit het noorden (Orel) ging het moeilijker. Daar lanceerde het Rode Leger haast onmiddellijk een tegenaanval. Toch maakte het Duitse leger langzaam maar zeker vorderingen. Ten koste van veel verliezen ruimden de Duitse regimenten hindernis na hindernis op. Na zeven dagen onafgebroken strijd hadden ze haast het hinterland bereikt en lag Koersk voor het grijpen. De noordelijke en de zuidelijke legers konden elkaar haast de hand reiken. Ook hadden de Duitsers de grootschalige pantserslag van Prochorowka gewonnen. Nog steeds beweren westerse historici, die zich op achterhaalde Sovjet-bronnen steunen, dat het omgekeerde het geval was. Op 13 juli dicteerde Hitler echter plots dat de strijd afgebroken diende te worden.

Wat was er gebeurd? Op 10 juli, te midden van het offensief, waren Amerikanen en Britten op Sicilië geland waardoor een aantal Duitse divisies, ook van het Oostfront, naar Italië dienden verplaatst te worden. Een dergelijke operatie vergde tijd. De hoofdreden was echter dat de Sovjets ten noorden van Orel en ten zuiden van Belgorod (regio Charkov) op hun beurt in het offensief waren gegaan. Hierdoor diende de Wehrmacht Zitadelle-divisies aan het front te onttrekken en naar de bedreigde frontgebieden te sturen. In 1943 beschikte het Duitse leger niet meer over voldoende reserves, waardoor de strijd afgebroken diende te worden.

Tactisch hadden de Duitsers Unternehmen Zitadelle gewonnen maar strategisch had het Rode Leger de slag gewonnen. De Duitsers dienden achtereenvolgens de steden Orel, Belgorod en Charkov te ontruimen. De verliezen waren vooral aan Sovjet-zijde enorm. In totaal verloren ze die zomer 1,1 à 1,6 miljoen soldaten en 7000 tanks; de Duitsers verloren 170.000 à 200.000 manschappen, waarvan 50.000 doden en vermisten, en 1200 pantsers en stormkanonnen (Sturmgeschütze). In tegenstelling tot de Sovjet-Russen konden de Duitsers deze verliezen niet meer compenseren. Zelfs al hadden de Duitsers deze veldslag ook strategisch gewonnen, de oorlog zelf konden ze toen niet meer winnen. 

Rheinsberg Brandenburg

 Juist terug van een weekje verblijf in het Seehotel in Rheinsberg, deelstaat Brandenburg met als hoofdstad Potsdam en Berlijn omsluitend. De reis was georganiseerd door Samana van de CM dat reizen mogelijk maakt voor mensen met een gebrek. Ik ging mee als begeleider van echtgenote Ann, en maakte er op mijn eentje diverse wandelingen in de bossen. Daarnaast waren er ook uitstappen naar Berlijn en Potsdam.

Brandenburg is even groot als de Belgische staat maar telt amper 2,5 miljoen inwoners. Daarnaast zijn er ook een 200-tal wolven, liet een natuurliefhebber me weten. Maar deze wolven vormen geen gevaar. Mens en wolf leven er in volstrekte harmonie. Immers iedere wolf heeft de beschikking over zo'n honderd vierkante kilometer. Er is voldoende wild (herten, everzwijnen...) beschikbaar voor Isegrim. Schapen en koeien worden door de wolven met rust gelaten. Gedurende mijn wandelingen heb ik evenwel wolf noch everzwijn gezien of gehoord. Weet dat 85 % van Brandenburg -het jachtdomein van gewezen DDR-dictator Honecker ligt er ook- uit meren, moerassen, heide en wouden bestaat. Het was er heerlijk. Ik kon letterlijk de bladeren van de bomen horen vallen. De ansichtkaart toont het Seehotel waar we verbleven. Het werd oorspronkelijk in 1916 ten behoeve van gewonde soldaten opgericht. 

Thans zet ik mijn werk aan mijn opstel over Erich Wichman verder.

Sterke vrouwen rond Thomas Mann

 In 1905 huwde Thomas Mann met de acht jaar jongere en vrijgevochten Katia Pringsheim. Mann had heel wat moeite moeten doen om haar voor zich te winnen. Zo had hij haar eis moeten inwilligen en afzien van een kerkelijk huwelijk, daar ze zich voor een altaar te veel als een offergave zou voelen. Enkele jaren tevoren had Thomas Mann zelf een diepe crisis moeten overwinnen, en zijn homoseksuele gevoelens onderdrukt. Hiervoor uitkomen zou zijn maatschappelijke dood betekend hebben. Tijdens hun huwelijksleven zou Mann nog regelmatig te kampen hebben met deze gevoelens, en ze telkens onderdrukken. Katia was hiervan op de hoogte. Het grote publiek zou er pas kennis mee nemen in 1975 toen Manns dagboeken gepubliceerd werden.

In haar succesrijke Mann-reeks publiceerde Margreet den Buurman zopas een nieuw deel; ditmaal handelend over Vrouwen rond Thomas Mann. Het boek bevat geen slaapkamergeheimen over het intieme huwelijksleven van Katia en Thomas Mann, wel gaat auteur dieper in op de vrouwen, die invloed uitoefenden op het leven van de latere Nobelprijswinnaar. We denken hierbij in de eerste plaats aan zijn moeder, schoonmoeder, de feministe en schrijfster Hedwig Dohm, zijn dochter Erika en de Amerikaanse Agnes Meyer, die ervoor zorgde dat de Manns naar de Verenigde Staten konden emigreren. Stuk voor stuk sterke vrouwen met elk een eigen boeiend verhaal. In het voorliggende boek brengt Margreet den Buurman hen weer tot leven. Enige vertrouwdheid met de familiegeschiedenis vormt een pluspunt maar is geen vereiste om het boek vlot te kunnen lezen.

Margreet den Buurman, "Vrouwen rond Thomas Mann". Soesterberg, Aspekt, 2021. Ill., 185 blz. Gen., 19,95 euro ISBN 978-94-6424-102-0

Keizer Wilhelm II. en het Derde Rijk

 Jacco Pekelder schreef samen met Joep Schenk en Cornelis van der Bas het boekje De keizer en het Derde Rijk. In opdracht van het Museum Huis Doorn en in samenwerking met de universiteit van Utrecht maakte uitgeverij Aspekt er een mooi, kleurrijk en aantrekkelijk boekje van met tal van illustraties, dat in de eerste plaats als museumgids in het laatste huis van Kaiser Wilhelm II. dienst zal moeten doen.

Het trio auteurs brengt in beeld hoe Wilhelm II. en zijn nazaten zich verhielden tot het nationaalsocialistische regime. De verbannen keizer zelf, zijn zonen Wilhelm en August Wilhelm en zijn favoriete kleinzoon Louis Ferdinand staan daarbij centraal. Deze leden van de Hohenzollernfamilie gingen na de Eerste Wereldoorlog op zoek naar hun plek in de nieuwe maatschappij, al bleven de meesten hopen op de restauratie van de keizerlijke monarchie.

De keizer had evenwel grotendeels de realiteit uit het oog verloren. Velen namen het hem kwalijk dat hij in 1918 Duitsland had verlaten en zijn heil in Nederland gezocht had. Bovendien hield hij vast aan elitaire politieke denkbeelden, en zag hij niet in dat moderne leiders afhankelijk waren van het volk. De meeste Duitsers aanzagen zijn oudste zoon, kroonprins Wilhelm als een schertsfiguur en rokkenjager, en zijn oudste kleinzoon verloor door een huwelijk beneden zijn stand zijn aanspraak op de troon. Daarenboven was Hitler helemaal niet geïnteresseerd in een herstel van de monarchie. De Hohenzollerns verloren hun politieke relevantie.

J. Pekelder, J. Schenk en C. van der Bas, "De Keizer en het Derde Rijk: de familie Hohenzollern en het nationaalsocialisme". Soesterberg, Aspekt, 2020. Ill., 76 blz.,
Gen., 14.95 €  ISBN  9789463389365

Franz Josef Strauss

Mijn boek over Remi Bogaert, Oostfrontvrijwilliger uit Bambrugge, is sinds eind vorige week klaar en zit nu bij de opmaakster.
Momenteel werk ik aan een biografisch getint opstel over Franz Josef Strauss (1915-1988), een van de belangrijkste politieke grondleggers van de naoorlogse Duitse bondsrepubliek. In juni 1980 woonde ik een politieke meeting van hem bij in Keulen. Het ging er toen hevig aan toe. Strauss was toen kandidaat-kanselier tegen de zittende Kanzler Helmut Schmidt.
Het opstel is bestemd voor het vierde deel van het jaarboek Koude Oorlog.

Hans-Peter Schwarz

Deze warme tot hete zomerweken breng ik hoofdzakelijk al lezende door. Ideaal om heel wat achterstallige lectuur in te halen. Tussendoor schrijf ik een stuk of wat recensies die hoofdzakelijk voor digitale publicaties als KTV en Doorbraak.be bestemd zijn; aan dat laatste orgaan zal ik mijn medewerking in de toekomst uitbreiden. Hoe dat komt, vertel ik wel nog eens.
Veel plezier had ik aan de lectuur van de levensherinneringen van professor, publicist en biograaf Hans-Peter Schwarz (1934-2017), verschenen onder de titel Von Adenauer zu Merkel. Schwarz is niet alleen de biograaf van Konrad Adenauer en Helmut Kohl maar schreef onder meer ook een geschiedenis van de 20ste eeuw aan de hand van zijn lectuur van politieke thrillers.
Boeiend zijn ook de bladzijden waarin Schwarz verhaalt hoe zijn boeken tot stand kwamen en het schrijfproces vorderde. Belangrijk was telkens een goede voorbereiding en planning, waaraan hij zich ook hield. Voor mij leerrijke lectuur.

Herfried Münkler

De afgelopen weken ben ik vooral bezig geweest met het maken en verzenden van tientallen en tientallen pakjes met daarin mijn meest recente publicaties. Ter verpozing las ik geregeld een hoofdstuk in het gedetailleerde, bronnenrijke en vlot leesbare boek van de Duitse historicus Herfried Münkler Der Dreissigjährige Krieg: europäische Katastrophe, deutsches Trauma, 1618-1648. Het werk verscheen in november 2017 en telt 975 blz.
Omzeggens het beste boek dat ik tot hiertoe las over de verschrikkelijke Dertigjarige Oorlog, die onder meer het leven kostte aan een vierde van de toenmalige Duitse bevolking.

Pleidooi voor voetnoten

De overgang van Oud naar Nieuw heb ik al lezende doorstaan. Mijn bibliotheek is immers mijn universiteit.

Naar aanleiding van het recente schandaal rond Claas Relotius, 'journalist' van Der Spiegel. Zijn reportages had hij grotendeels uit zijn duim gezogen (Der Spiegel, 29 december 2018)

Thans ben ik begonnen met mijn essay over de voetnoot. Ik zal er een pleidooi houden voor het voortbestaan van de voetnoot of de onderwereld van een pagina, en duidelijk het verschil uiteen zetten met de eindnoot. Om maar te zwijgen, oh gruwel, van het verbannen van het notenapparaat naar de webstek van een uitgever. Dat is helemaal uit ten boze maar, helaas, meer en meer een triestige gewoonte aan het worden.
Het voetnotenboekje zelf zal bibliofiel en op heel beperkte oplage uitgegeven worden. Het zal voor mij het begin van een nieuwe levensfase symboliseren.

Koningin Wilhelmina wist meer...

De Nederlandse koningin Wilhelmina beweerde dat ze van niets wist, toen de Duitse keizer Wilhelm II in november 1918 in haar land asiel vroeg. Ook later ontkende ze iedere betrokkenheid. Nu blijkt uit nieuw archiefonderzoek van de verdienstelijke historica en hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen, Beatrice de Graaf dat dit een bewuste leugen was. Wilhelmina was wel degelijk en van nabij actief betrokken met de komst van de Duitse keizer naar haar land. Zij zorgde ervoor dat haar kabinet alles regelde en hem een waardig onderdak verleende.
Ook al tijdens de oorlog probeerde Wilhelmina met de Duitsers in Den Haag vredesbesprekingen te organiseren. Zo zorgde zij na de wapenstilstand van 11 november 1918 ervoor dat de Kaiserin naar Nederland kon komen om haar echtgenoot te vervoegen. Wilhelmina, aldus professor De Graaf, wist wel degelijk op voorhand dat de Kaiser naar Nederland zou komen.
Haar omvangrijke biografie van de hand van Cees Fasseur is alvast op dat vlak achterhaald. Fasseur steunde zich te veel op haar herinneringen die uit 1959 dateren. Daarin ontkende Wilhelmina iedere betrokkenheid bij de komst van de Duitse keizer. Ze wist helemaal van niets, liet ze toen weten. De Tweede Wereldoorlog zorgde ervoor dat haar memoires flink gekleurd waren. Fasseur nam Wilhelmina's stelling te vlug voor waarheid aan. Nu weten we, dankzij het kritische werk van professor De Graaf, dat de rol van Wilhelmina ondergewaardeerd werd.

Nieuwe leesfolder

Vanmorgen ontving ik de exemplaren van mijn nieuwe Leesfolder nr. 8 gewijd aan Bernile Nienau, die vanaf volgend jaar verspreid zal worden. Gezien het nogal delicate onderwerp heb ik de oplage doelbewust beperkt gehouden, en zal enkel verspreid worden onder vrienden en uitdrukkelijk geïnteresseerden.
Ze gold als de lieveling van Adolf Hitler en bracht ettelijke bezoeken aan de Berghof. Ook toen bleek dat ze van gedeeltelijke joodse komaf was, hield Hitler de hand boven haar hoofd en dat van haar moeder. Bernile of 'Bernielchen' overleed op 17-jarige leeftijd op 5 oktober 1943 aan de gevolgen van kinderverlamming.

Memoires van Hans-Peter Schwarz

Zopas tekende ik in op de te verschijnen memoires van de Duitse journalist en publicist Hans-Peter Schwarz die verleden jaar overleed. De memoires Von Adenauer zu Merkel: Lebenserinnerungen eines kritischen Zeitzeugen zullen meer dan 700 blz. tellen en verschijnen eind deze maand.
Schwarz is de verdienstelijke biograaf van onder meer Ernst Jünger ("de conservatieve anarchist"), Konrad Adenauer (in twee flinke boekdelen) en van Helmut Kohl.
Zijn laatste boek verscheen enkele maanden voor zijn heengaan en draagt als titel Die neue Völkerwanderung nach Europa: über den Verlust politischer Kontrolle und moralischer Gewissenheiten. In dat boek zette Schwarz zich scherp af tegen de migratiegolven die Duitsland in 2015 overspoelden en het "Wir schaffen das"-beleid van Merkel.

Lutherstadt Wittenberg

Gisteravond thuisgekomen van een driedaagse uitstap naar Wittenberg (70 km ten zuiden van Berlijn), samen met mijn schoonbroer en enkele familieleden. Onderweg bezochten we de thans historische gedenkplaats (Gedenkstätte) Innerdeutsche Grenze Helmstedt/Marienborn, die gedurende ruim veertig jaar de grenscontroleplaats tussen de BRD en de DDR vormde. Hier werden jaarlijks tienduizenden grensgangers door Vopo's nauwgezet, soms tot op het blote vel, gecontroleerd. Thans kun je tijdens de openingsuren overal vrij in en uit lopen. De barakken en het interieur bleven intact bewaard en geven een realistische indruk.
In Wittenberg is het uiteraard alles Luther wat de klok slaat. Het oude centrum werd zorgvuldig
gerestaureerd. Daarnaast bezochten we ook het Bauhaus-museum in Dessau.

De onzin van het politiek correcte gedoe

Sinds enige weken gaat de Duitse Bundeswehr gebukt onder een hysterie van politiek correcte waanzin. Reden is de vermeende betrokkenheid van officier Franco A. bij extreemrechtse terreuractiviteiten. Na ettelijke weken is er nog niets bewezen. Dat weerhield echter de bij de Bundeswehr weinig geliefde minister van Defensie Ursula von der Leyen er niet van om bevel te geven om alle kazernes van herinneringen aan de voormalige Wehrmacht te zuiveren. Alles moest weg. Foto's van voormalige oorlogshelden als veldmaarschalk Rommel, generaal Dietl, vliegeras Molders... werden naar de depots overgebracht. In Hamburg werd in een kazerne ook de foto van luitenant Helmut Schmidt verwijderd. Schmidt was niet alleen bondskanselier maar ook jarenlang mede-uitgever van het weekblad Die Zeit. In haar laatste nummer (17 mei 2017) werd tegen dit ondoordacht optreden heftig geprotesteerd. Nog maar eens een voorbeeld tot wat politiek correcte hysterie kan leiden. We kunnen er niet genoeg tegen protesteren. In de 'Vlaamse'
media met zijn talrijke opinieschrijvers hoor je daar uiteraard niets over. Vandaar dat mijn stem eenzaam in de woestijn klinkt.

Boek Houston Stewart Chamberlain

Gisterochtend bracht de efficiënte Nederlandse post me de eerste exemplaren van mijn nieuw boek: Houston Stewart Chamberlain: rassenideoloog en wegbereider van het nationaalsocialisme. Het boek, uitgegeven door Aspekt, is het resultaat van meer dan twintig jaar verzamelen en lectuur. Wereldwijd is het de derde biografie die aan deze "gecultiveerde Engelse gentleman" en vriend van keizer Wilhelm II gewijd wordt. Eerder verscheen er een Engelstalige (1981) en een Duitse (2015) biografie over hem. Tot nu toe verscheen er zo goed als niets over hem in het Nederlands. Het boek was voor me een werk van langere adem. Ik ben thans benieuwd hoe het boek zal onthaald worden.
Het telt 210 blz. en een vijftigtal illustraties. Houston Stewart Chamberlain is zowel bij me als in de boekhandel verkrijgbaar. Boekhandelsprijs: 23,95 €