Bernard Pivot

De boekenpaus Bernard Pivot was 89 jaar toen hij op 6 mei overleed. Hij las minstens tien uur per dag. Hij was nieuwsgierig, goed van de tongriem gesneden, gemoedelijk en vol empathie. Van 1975 tot 2001 ontving de Franse "roi lire" in zijn boekenprogramma Apostrophes en de opvolger (vanaf 1991) ervan Bouillon de Culture honderden auteurs, die deel uitmaakten van de toenmalige literatuur. Enkele namen Alexander Solzjenitsyn, Marguerite Yourcenar, Milan Kundera, Hella Haase, Denise Bombardier, Patrick Modiano, François Mitterand die toen nog geen president was, Charles Bukowski die na drie flessen wijn van het podium verwijderd werd, Marguerite Duras die over haar drankverslaving vertelde. Vladimir Nabokov stelde twee voorwaarden voor zijn medewerking. Vooraf diende hij de vragen te ontvangen en tijdens de uitzending moest er een theepot voor hem klaarstaan, gevuld met... goede whisky. 

Pivot bracht met zijn vrijdagse literaire hoogmis op de publieke tv-zender Antenne 2 de literatuur naar een breed publiek. De dag na zijn uitzending was er telkens een stormloop naar de boekhandel om de besproken boeken aan te kopen. Of iets dergelijks vandaag nog mogelijk is? Het programma trok jarenlang gemiddeld twee miljoen kijkers. In 1983 stelde men vast dat een derde van de boekenverkoop in Frankrijk voortkwam uit Apostrophes. 

Eerder werkte hij zestien jaar lang mee aan het dagblad Le Figaro waarvoor hij literaire kritieken schreef. In 1975 richtte hij het literaire magazine Lire op. Dertig jaar lang (tot 2022) verzorgde hij ook een literaire column voor Le Journal de Dimanche. Tot 2019 was Pivot tevens voorzitter van de Académie Goncourt, die de gelijknamige prestigieuze literaire prijs verleende. Zoveel als mogelijk volgde ik zijn vaak geanimeerde uitzendingen. Thans kennen de meesten zijn naam niet meer.

De "Criminele saken" van Jan Timmermans

Jan Timmermans (1901-1962) studeerde een tijdlang aan de Sorbonne in Parijs en in Berlijn. Als vrijzinnige behaalde hij zijn doctoraat in de rechten aan de Vrije Universiteit van Brussel. In 1926 vestigde hij zich als advocaat in zijn geboortestad Antwerpen. Hij werd gemeenteraads- en provincieraadslid voor Het Vlaamsche Front en was vanaf 1934 actief binnen het VNV, waarvoor hij als arrondissementsleider en gouwleider optrad. Bij de verkiezingen van april 1939 werd Timmermans tot volksvertegenwoordiger gekozen. Tijdens de bezetting was hij drie jaar lang (1941-1944) havenschepen. Begin 1944 werd zijn grootste ambitie waarheid: in opvolging van burgemeester Delwaide werd hij eerst waarnemend en vanaf 20 juli officieel burgemeester van de metropool. Timmermans was door en door een man van de Nieuwe Orde en trouwe VNV-gevolgsman. Hiervoor werd hij na de oorlog in september 1945 tot de doodstraf veroordeeld, ook in beroep en in cassatie. In 1951 werd hij omwille van zijn slechte gezondheidstoestand vrijgelaten.

Jan Timmermans was een gecultiveerd man. Frans van der Elst noemde hem in zijn in memoriam een "intellectueel van hoog gehalte, een waarachtig humanist, verstandelijk zeer begaafd" (Wij, 14 april 1962). Tijdens Timmermans' verblijf in de gevangenis vertaalde hij het belangrijkste boek van de 17de eeuwse Spaanse jezuïetenpater Balthasar Gracian, Handorakel en kunst der behoedzaamheid uit het Spaans. Het boek verscheen in 1950 bij de uitgeverij Die Poorte. Onder de naam van zijn echtgenote Lena Delen voorzag hij het boek van een accurate inleiding. Handorakel is een bijwijlen amoreel, machiavellistisch en cynisch geschrift. Het werd bijzonder gewaardeerd door onder meer Nietzsche en Voltaire. Schopenhauer vertaalde het boek in het Duits.

Daarna publiceerde Timmermans in 1961 in de reeks Vlaamse Pockets het boekje Van criminele saken ende quaede feyten. Ernst en zotternij in het oud recht. Het boekje kreeg als motto: "Een advocaat laat zich door beide partijen betalen". Zowel Elias als Van der Elst kregen een gesigneerd presentexemplaar aangeboden. In het eerste schreef de auteur als opdracht: "Voor Rik, dit lichte opusje" (datum 27 september 1961) en in het exemplaar bestemd voor Van der Elst: "Aan mr. Fr. van der Elst, in dankbare herinnering aan vele door hem bewezen diensten!" (datum 28 september 1961). Merkwaardig is tevens dat beide werken vermeld staan in de Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (auteur Frans van der Elst) maar niet meer in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (auteur Bruno de Wever).

Met dank aan wijlen Wim van der Elst.

Nederlandse historicus Paul van de Water overleden

 Zopas verscheen bij uitgeverij Omniboek het nieuwe boek van historicus dr. Paul van de Water, De Landwacht. Paramilitaire terreur in bezet Nederland. Het was zijn vijfde boek over de Nederlandse collaboratie. Binnen in het boek las ik tot mijn niet geringe verbazing dat het zijn laatste zou zijn. Immers op 8 december 2022 was de schrijver in zijn woonplaats in Almere na een langdurige ziekte overleden. Hij was amper 69 jaar geworden. Tot op het laatste ogenblik heeft hij aan het voorliggende boek gewerkt. Het verschijnen ervan heeft hij echter niet meer mogen beleven.

Enkele maanden tevoren, in september 2022, was Paul nog aan de universiteit van Amsterdam gepromoveerd op zijn doctorale dissertatie over extremistische collaboratie tijdens de bezetting. Het lijvige proefschrift verscheen nadien in boekvorm onder de titel Collaboratie en geweld. Eerder dat jaar publiceerde hij zijn boek Foute vrouwen waarin ook Vlaamse vrouwen aan bod kwamen; dat was ook zo in zijn bundel Langs de lijn (2021), waarin hij het 'zwarte' verleden van een aantal sportbeoefenaars tijdens de Duitse bezetting onder de loep nam.

Met zijn overlijden hebben de Lage Landen een verdienstelijke, enthousiaste en getalenteerde historicus en publicist verloren. Al zijn boeken verschenen bij uitgeverij Omniboek. 

Günther Deschner overleden

Na een lang ziekbed overleed in Duitsland op 82-jarige leeftijd de conservatieve publicist Günther Deschner (14 mei 1941 - 11 januari 2023). Hij begon zijn loopbaan als cultuurredacteur bij het dagblad Die Welt. Daarna richtte hij een eigen tijdschrift op dat geen lang leven beschoren was. Kort nadien begon hij mee te werken aan het conservatieve weekblad Junge Freiheit, en gaf hij voordrachten over het Derde Rijk en andere onderwerpen.

Zijn grootste bekendheid kreeg Deschner toen hij in 1977 zijn biografie over Reinhard Heydrich onder de titel Reinhard Heydrich: Statthalter der totalen Macht publiceerde. Hierin schilderde de schrijver de stadhouder van Praag vooral af als een technocratische manager. Het boek werd een bestseller en kende meerdere drukken. Deschner was ook een specialist wat betreft het Koerdische probleem. Persoonlijk kende hij onder meer de Koerdische leiders Mustafa Barsani, Dschalal Talabani en Abdullah Öcalan. Voor Deschner waren de Koerden een volk, dat herhaaldelijk door het Westen bedrogen was. Onder meer beloofden de westelijke geallieerden tijdens de Eerste Wereldoorlog dat de Koerden voor hun aandeel in de strijd tegen de Turken een onafhankelijk Koerdistan zouden krijgen. Er werden toen zelfs al postzegels gedrukt. Na de oorlog kwam de aap uit de mouw.

Oswald van Ooteghem overleden

 Zopas vernam ik dat de gewezen Oostfrontofficier en senator van de Volksunie, Oswald van Ooteghem op Allerheiligen overleden is. Hij werd 98 jaar, een Bijbelse leeftijd. 

Samen voerden we in de loop van de jaren diverse gesprekken en wisselden we tientallen brieven, kaarten en e-berichten. Telkens was de collaboratie en meer speciaal het Oostfront ons gespreksonderwerp. Hij volgde op de voet mijn publicaties over figuren en thema's in verband met de gruwelijke oorlog aan het Russische front. Menig brief van hem verwerkte ik in mijn boeken. Vooral mijn boek over het Jugendbataillon van de Langemarck-divisie volgde hij op de voet. Het waren voor Oswald levendige herinneringen. 

Hij was tevens een fijne mens met een levendige interesse voor alles wat er in Vlaanderen en in de wereld daarrond gebeurde. Zijn jeugdidealisme bleef hij zijn levenlang trouw.

Van hieruit wens ik mijn innige deelneming te betuigen aan zijn familie.

In memoriam Staf de Clercq, 1942-2022

Morgen zal het tachtig jaar geleden zijn dat de taalgrensactivist, vakbondsman, Fronter en de stichter-leider van het Vlaamsch Nationaal Verbond Staf de Clercq op donderdag, 22 oktober 1942 in Gent overleed. Hij stierf aan de gevolgen van een al lang aanslepende hartkwaal. Thans kunnen we daar ook aan toevoegen dat de stress hem teveel werd. De gevolgen van zijn vergaande collaboratie en de blijvende tegenwerking van de bezettingsautoriteiten groeiden hem boven het hoofd. Daarbij kwam ook nog het toenemende besef dat het "tweede activisme" tot mislukken gedoemd was. De verdeeldheid binnen de Raad van Leiding van het VNV sprak hieromtrent boekdelen. Met het overlijden van de VNV-leider ging een van de meest prominente Vlaams-nationalisten uit de eerste helft van de 20ste eeuw heen.

Herdenking Francis van den Eynde

 Gistermiddag woonde ik in Lochristi de herdenking bij van de vorig jaar overleden Francis van den Eynde. Het was een stijlvolle herdenking met tal van aanwezigen die hem een laatste groet kwamen brengen. Vorig jaar kon dit niet wegens corona. Naast vrienden uit Duitsland, Frankrijk en Italië spraken ook zijn beste vriend Peter Logghe, en verder Jurgen Ceder, Johan Vanslambrouck en zijn weduwe. Er werd ook heel wat gezongen. Francis was immers een groot voorstander om tussen pot en pint geregeld een zangstonde in te lassen. Zelf leerde ik hem kennen in Gent binnen het VNSU in het midden van de jaren 1970 maar vooral tijdens de opstelraden van Tekos. Als geen ander kon hij moppen en anekdotes vertellen. De laatste jaren had hij het vooral over zijn memoires. Wellicht zullen deze thans niet meer verschijnen. Helaas.

Tollenaere gesneuveld

 Vandaag is het exact tachtig jaar geleden dat de VNV-propagandaleider en vrijwilliger Reimond Tollenaere op donderdag, 22 januari 1942 aan het Oostfront, nabij het dorp Kopcy, sneuvelde. De gevechtspost waarin Untersturmführer Tollenaere zich bevond, kreeg een voltreffer van de Spaanse artillerie van de Blauwe Divisie te verduren. Gesneuveld door toedoen van "friendly fire" heet dat vandaag.

Van mijn boek Reimond Tollenaere: 'vader' van het Vlaams Legioen (2021, 23€) zijn nog enkele tientallen exemplaren beschikbaar. Zie ook: https://pieterjanverstraete.be/boeken  

Hans G. Kresse 100, "Eric de Noorman" 75

 Op 3 december ll. vierden stripliefhebbers de honderdste geboortedag van striptekenaar en illustrator  Hans G. Kresse (Amsterdam, 3 december 1921 en Doorwerth, 12 maart 1992). Tegelijkertijd wordt er een huldedronk uitgebracht op het 75-jarig bestaan van zijn meest bekende stripreeks Eric de Noorman. De eerste verhalen in albumvorm werden door de krant Het Laatste Nieuws uitgebracht. 

Kresse behoorde tot de belangrijkste Nederlandse striptekenaars van de 20ste eeuw. Op het hoogtepunt van zijn roem, midden jaren 1950, werden de in oblongformaat uitgebrachte stripverhalen in oplagen van 75.000 exemplaren uitgegeven. Vertalingen volgden in het Engels, het Frans, het Spaans, het Fries en de Scandinavische talen. Kresse tekende ook voor bladen als Donald Duck en Panorama. 

Ondanks de veelheid en verscheidenheid van zijn werk verschenen er naar aanleiding van deze verjaardagen geen evenementen of gelegenheidsuitgaven. Alvast een gemiste kans.

Een boekenmonument is niet meer: Martin Ros overleden

In een verpleeghuis in Amersfoort overleed op 8 december Martin Ros. Hij was 83 geworden en bij leven al een boekenmonument, een fenomeen op zich. Decennialang was hij chef boeken bij uitgeverij Arbeiderspers in Amsterdam —“uitgeversknecht” noemde hij zichzelf. Hij was de ontdekker van schrijvers als Maarten ’t Hart en Boudewijn Büch, en lanceerde de kwalitatieve topreeksen Open Domein en Privé Domein. Het grote publiek kende hem als overijverige en dolenthousiaste recensent van boeken voor de TROS Nieuwsshow op Radio 1. Boeken over de Tweede Wereldoorlog, erotica, wielrenners —waarover hij zelf enkele boeken pleegde—, en uiteraard biografieën behoorden tot zijn lievelingsdomein. Zijn autobiografisch getinte boek Liefde en ouderdom groeide uit tot een bestseller. Martin Ros was letterlijk bezeten van boeken. Zijn eigen bibliotheek telde zowat 60.000 boeken, verspreid over diverse locaties. Eens stortte door het gewicht een deel van zijn huis in. Met hem voerde ik een jarenlange correspondentie en hadden we diverse ontmoetingen. In 1997 werd de steeds enthousiaste Ros door een herseninfarct getroffen en diende hij zijn werk bij de uitgeverij stop te zetten. Na zijn herstel bleef hij schrijven, recenseren en verzamelen. Hieronder volgen enkele herinneringen.

“Flamisme”

Eens vertelde Martin Ros me dat hij van alle nog in leven zijnde Nederlanders de grootste collectie boeken over de Vlaamse Beweging of “flamisme”, zoals hij onze emancipatiebeweging wel eens noemde, bezat. “Ja, jochie, daar sta je van te kijken maar het is zo !”, voegde hij er nog veelbetekenend aan toe. Uiteraard twijfelde ik niet aan de woorden van deze ‘gedreven boekenfanaat’, die zichzelf omschreef als de ‘laatste kabouter van het grote boekenvak’.

Het was trouwens door zijn interesse in een ‘aantal curieuze kanten’ van de geschiedenis van de Vlaamse Beweging dat we met elkaar in contact kwamen. Op 8 maart 1996 schreef Martin me een brief —bij mijn weten maakte ie nimmer gebruik van een pc— waarin hij aanvullende gegevens vroeg over enkele figuren die hij in het vervolgdeel van zijn in 1995 verschenen Jakhalzen van het Derde Rijk wenste te publiceren. Nu dat tweede deel is nooit verschenen maar het leidde wel tot een eerste van een reeks persoonlijke ontmoetingen.

Onze allereerste ontmoeting vond plaats in april 1997 in een Indonesisch restaurant dat hij vaak frequenteerde. De kennismaking in het gezelschap van vriend Gui van Gorp verliep allerhartelijkst. Alsof we elkaar al jaren kenden. Martin bezat dan ook een innemende persoonlijkheid. Als een machinegeweer stak hij van wal, al springende van het ene naar het andere onderwerp. Bij wijze van kennismaking vond er eerst een soort ruilbeurs van boeken en tijdschriften plaats. Telkens weer klonk het: ‘Dat is geweldig’. Diverse onderwerpen als gestigmatiseerde vrouwen, de uitgeverswereld, collaboratie, het drama van Mayerling, keizerin Sissi, de polderpolitiek van Wim Kok, Paul Léautaud, Vlaamse Beweging, Adolf Hitler, de Ronde van Vlaanderen, bibliotheken… kwamen aan bod.

Kelkje

Zijn geliefkoosde ‘Dat weten jullie toch !’, ‘Is dat zo?’ en ‘Dat moeten jullie absoluut lezen!’, werden bij haast ieder onderwerp herhaald. Naarmate de uren verstreken en het verbruik van menig glas jonge jenever (een ‘kelkje’) en wijn steeg, werd onze gastheer steeds luidruchtiger. Af en toe bonkte hij met zijn vuisten op tafel om zijn uitspraken kracht bij te zetten. Kopjes en glazen wipten dan even omhoog. Eenmaal viel er een glas wijn om waarbij de in de buurt liggende boeken inderhaast gered dienden te worden. De vriendelijke dienster maande ‘meneer Ros’ wat stiller te willen zijn. Zijn stem daalde dan tot fluisterniveau om na vijf minuten weer het volume van voorheen te bereiken.

Met Martin Ros spreken was in feite luisteren naar een stortvloed van woorden, waar je af en toe eens een woord kon tussenbrengen. Om een originele boutade in de overtreffende trap zat hij nooit verlegen. Je vroeg je wel eens af of hij ooit tot rust kwam. Brieven van hem waren ofwel in een schier onleesbaar handschrift gesteld, ofwel getypt en een uitnodiging voor de correspondent om er de juiste woorden aan toe te voegen. De gedachten van Martin gingen immers vlugger dan zijn vingers het tempo konden aanhouden.

Het volgende jaar spraken Gui en ik met Martin op dezelfde plaats af. In afwachting van zijn komst, wandelden we langs het kanaal. Plots fel getoeter. Martin Ros in zijn blitse kleine sportwagen met op de achterbank ettelijke boekentasjes, zat hevig gesticulerend naar ons te zwaaien. Wij vlug naar hem toe. Hij hield immers het verkeer op maar het kon hem blijkbaar geen zier schelen. ‘Hoe gaat het in Vlaanderen?’, luidde zijn eerste vraag. Het duurde toch een paar minuten eer we hem ervan konden overtuigen eerst zijn wagen te parkeren, en dan het gesprek verder te zetten. De rij auto’s achter hem was inmiddels tot een heuse file uitgedeind. Van al het geclaxonneer achter zich trok hij zich geen moer aan. Of hoorde hij het niet?

Deventer

Diezelfde zomer, begin augustus 1998, vertoefden mijn echtgenote en ik op de grootse boekenmarkt in Deventer. Op een bepaald moment ontwaarde ik aan een boekenkraam Martin Ros bepakt met een rugzak en enkele tassen vol boeken. Prompt en vol enthousiasme gaf hij de dame naast mij enkele hartstochtelijke zoenen. Het ging allemaal danig vlug dat ik de tijd niet kreeg hem er op te wijzen dat de dame in kwestie helemaal mijn echtgenote niet was. Consternatie ! Ze vatte de zaak evenwel sportief op en bleek Martin door zijn radiopraatjes te kennen. Toen even later mijn wettelijke wederhelft zich bij ons voegde, werd het zoenen met evenveel overtuiging herhaald.

Graag vermeld ik ook nog dat hij samen met Perry Pierik in het midden van de jaren 1990 uitgeverij Aspekt in Soesterberg oprichtte. Het grootste deel van zijn boeken hebben er een nieuwe thuis gevonden.

Voor mij was Martin Ros een hele grote meneer uit het boekenvak, die zijns gelijke niet kende in Vlaanderen —met uitzondering dan van Gaston Durnez en Ludo Simons. Iemand voor wie ik dagelijks mijn denkbeeldige pet afnam. Telkens was het een genot om een brief van hem te mogen ontvangen, en een tijdlang wekelijks zijn radiopraatje op Selexyz te beluisteren. Het is een genoegen en een eer om hem, de Vlamingenvriend, hier als afscheid een eresaluut te mogen brengen.

Samen met Martin Ros en Gui van Gorp aan tafel

Met Reimond Tollenaere op reis en enkele herinneringen aan Willy Kuijpers

 Mijn nieuwe folder is uit, verwerkt en sinds donderdag op reis gestuurd. In het begin van volgende week zouden ze, aldus bpost, op hun bestemming aankomen. Benieuwd, alsook naar de reacties. Ik hoop dat mijn nieuw te verschijnen boek over Reimond Tollenaere (een herwerkte, ingekorte en aangevulde editie van de oorspronkelijke biografie van 1996) en de brochure over de naoorlogse Oostfrontersverenigingen het goed zullen doen in deze coronatijden. Naar verluidt, zouden de Vlamingen tijdens de lockdown meer lezen. Het is ook niet evident om in deze tijden een nieuw boek de wereld in te sturen zonder enige steun of belangstelling van de boekhandels. Ik schrijf nu eenmaal geen blitse romans, keuken-, tuin-, sex- of kookboeken. Benieuwd dus.

Intussen overleed een paar dagen geleden Willy Kuijpers. Regelmatig zagen we elkaar en praatten we bij. Meestal gebeurde dat in het kader van allerlei ADVN-ontmoetingen. Ten tijde van mijn periode bij het tijdschrift Nieuw Vlaanderen waren de contacten intens te noemen, en dat in het gezelschap van Carlos van Louwe en Walter Luyten. Naarmate het uur vorderde en de lege wijnflessen zich naast Walter ophoopten, lastte hij meer dan eens een zangstonde in. Onze brave buren lieten begaan. Onvergetelijke tijden waren dat.

Cyriel Moeyaert is niet meer

Vrijdagavond, 25 september is Cyriel Moeyaert overleden in een rusthuis in Poperinge. In mei ll. kon hij in beperkte (corona!) kring nog zijn honderdste verjaardag vieren. Daarmee is een icoon uit de Frans-Vlaamse beweging heengegaan.

Persoonlijk heb ik aan Cyriel heel veel te danken. Hij leerde me niet alleen Frans-Vlaanderen kennen maar bracht me tevens in contact met heel wat toenmalige Vlaamse figuren. Ook zegende hij samen met Gijs van Rijckegem in 1987 ons huwelijk in. Hij was steeds een joviale man die gastvrij als geen ander was. Je kon op moeilijke momenten ook steeds op hem rekenen. Bij een goed glas wijn voerden we menig diepgaand gesprek.

De foto die hierbij afgebeeld staat, dateert nog uit gelukkige tijden toen hij de pastoorswoning van Sint-Jan-ter-Biezen bewoonde. Links zit onze goede vriend Wido Bourel.

Jan Verroken overleden

Tijdens een Vindevogel-herdenking in Wortegem-Petegem (Foto Wevako)

Met de op 24 juli ll. op de Bijbelse leeftijd van 103 jaar overleden Jan Verroken had ik herhaaldelijk contact. Vooral toen ik aan mijn Leo Vindevogel-biografie werkte. Ik had toen enkele langere ontmoetingen met hem in het gezelschap van Remi de Vis (1926-2011). Jan Verroken had maar een half woord nodig om een tientallen minuten tellend exposé af te steken. Officieel volgde hij als CVP-mandataris Vindevogel op als volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Oudenaarde-Ronse. Hij was een van de weinige politici van die partij die Vindevogel door dik en dun bleef verdedigen, en dat in een tijd dat de CVP niet meer aan de gewezen oorlogsburgemeester van Ronse herinnerd wenste te worden. Jan Verroken wijdde ook tientallen pagina's aan leven en werk van zijn voorganger. Hierover zult u echter niets lezen in de politiek correcte media, als ze al een in memoriam publiceren.
In het gezelschap van een gewezen vriend nam ik hem ook lange vraaggesprekken af. Tot een publicatie hiervan is het nooit meer gekomen.

Gaston Durnez is niet meer

Gisteravond overleed na een lange ziekte op 91-jarige leeftijd de legendarische Vlaamse journalist Gaston Durnez. Legendarisch, ja zeker. Wat heeft hij niet allemaal geschreven? Afgezien van zijn duizenden dagbladartikels, gedichten, mijmeringen, cursiefjes ook enkele tientallen boeken. Zijn laatste boek over zijn collega-journalist en goede vriend, Hugo de Ridder zal op 13 december in Antwerpen postuum voorgesteld worden. Geen enkele gevestigde uitgeverij toonde er interesse voor. Gelukkig bood vriend Karl Drabbe van DoorbraakBoeken hem een helpende hand aan.

In vrolijker tijden (Foto WEVAKO)

Zelf leerde ik Gaston tijdens de late jaren zeventig kennen op een Vers voor de Pers-voorstelling in het Plazahotel in Antwerpen. Nieuwsgierig hoorde hij me toen uit over mijn jeugd in Duitsland als zoon van een beroepsmilitair. Gaston had in de jaren 1960 voor De Standaard nog een ophefmakende reeks over het gebrek aan voldoende Nederlandstalig onderwijs in de Belgische garnizoenplaatsen in Duitsland geschreven.
Tientallen verdere ontmoetingen volgden. Een hoogtepunt was wel zijn bezoek aan ons vakantieverblijf in Oostduinkerke in september 1990. Hij kwam me toen interviewen over mijn te verschijnen allereerste biografie gewijd aan priester Odiel Spruytte. Na de taart en de koffie maakten we nog een lange strandwandeling. Het zal me steeds bijblijven. Ik kreeg, kort voor het verschijnen van het boek, een volle pagina in De Standaard, die nog trots het AVV-VVK logo droeg.  Naast de vele gesprekken en gesprekjes schreven we elkaar ook op regelmatige basis over vakantieplannen, Boeken, archiefvondsten... De laatste brieven dateren uit de vroege zomer van dit jaar. Even voordien was mijn Voetnotenboekje verschenen dat ik aan hem opgedragen had/heb.
Aan zijn echtgenote en de kinderen bieden Ann en ik onze innige en christelijke deelneming aan.

Gabriël 'Gaby' Verbeke is niet meer

Vanmorgen vond in de Kortrijkse Sint-Elisabethkerk de uitvaart plaats van Gabriël (voor de vrienden 'Gaby') Verbeke plaats. Hij overleed thuis op 7 september 2019 op haast 82-jarige leeftijd. Tijdens zijn actieve loopbaan was Gaby achtereenvolgens leraar aan het Klein Seminarie van Roeselare en vervolgens aan het Sint-Amandscollege van Kortrijk.
Het meest bekend stond hij als geschiedschrijver van de Tweede Wereldoorlog. Hij schreef zowel over de collaboratie als over het verzet, en dat vanuit een onafhankelijke geest. Zijn bekendste boek was zonder twijfel zijn monografie over de Oostfrontvrijwilligers uit het arrondissement Roeselare-Tielt dat in 1995 verscheen, en op een ruim publiek kon rekenen. Steeds stond Gaby paraat om een behulpzame hand uit te reiken naar belangstellende historici. Zelf voerde ik een reeks aangename en verrijkende gesprekken met hem. Zijn enthousiasme voor een bepaald onderwerp werkte vaak aanstekelijk. Na zijn pensionering verbleef hij samen met zijn gastvrije echtgenote vaak maandenlang in hun huis in de Provence.
Aan Monique en de kinderen bied ik hierbij mijn innige deelneming aan.

Historicus Henk Wesseling (1937-2018) overleden

Zaterdag ll. op 19 augustus overleed de Leidse historicus Henk Wesseling in zijn woonplaats Oegstgeest. Hij was een getalenteerd schrijver die er op schijnbaar achteloze wijze in slaagde complexe onderwerpen helder voor het voetlicht te plaatsen. Als historicus -"maar geen beroepshistoricus", liet hij weten- oordeelde hij liever niet. Eruditie en ironie vormden een vast bestanddeel van zijn oeuvre.
De jonge Wesseling specialiseerde zich in de geschiedenis van Frankrijk. Zijn proefschrift wijdde hij aan de Franse opvattingen over leger en oorlog aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Als boek werd het met lof ontvangen. Later publiceerde hij nog menig boek over Frankrijk. Zijn in 2012 verschenen biografie van Charles de Gaulle (De man die nee zei) deed het heel goed in de boekhandel. Zijn laatste boek dat in juni van dit jaar verscheen was de essaybundel Daverende dingen dezer dagen dat ik voor Doorbraak.be besprak.
De Leidse professor citeerde graag de Zwitserse cultuurhistoricus Jacob Burckhardt die zei: "Op het gevaar af door de wereld der pedanten als onwetenschappelijk te worden beschouwd, ben ik vast besloten leesbaar te schrijven". Zelf leerde ik Henk Wesseling kennen in de jaren 1990 toen hij als columnist meewerkte aan NRC-Handelsblad. Ik stak er heel wat van op.
Een grote meneer is heengegaan.

Amerikaans historicus Richard Pipes overleden

Eerder deze maand, op 17 mei, overleed op 94-jarige leeftijd, de Amerikaanse historicus Richard Pipes in Cambridge (Massachusetts). In de Vlaamse pers vonden we hierover geen gebenedijd woord.
Hij werd geboren op 11 juli 1923 in het Poolse deel van de Duitse provincie Silezië. Op 16-jarige leeftijd beleefde hij de bezetting van Warschau door Duitse militaire eenheden. Tevens het signaal voor zijn ouders, van joodse komaf, om hun heil elders te gaan zoeken. Via Italië kwam de familie in de Verenigde Staten terecht waar ze in 1943 allen tot Amerikaanse staatsburgers beëdigd werden.
Richard studeerde geschiedenis aan de Harvard universiteit waar hij later, tussen 1958 en 1996, een benoeming als professor kreeg.
Professor Pipes specialiseerde zich in de Russische geschiedenis en het communisme waarover hij zo'n twintigtal gezaghebbende boeken schreef. Hiervan werden er slechts twee in het Nederlands vertaald. Steeds betoogde hij dat het Sovjet-communisme gewoon een voortzetting was van het tsarenregime maar met andere middelen en personen. Met deze stelling kwam hij onder meer in botsing met de schrijver Alexander Solzjenitsyn, die een duidelijke breuk zag tussen beide stelsels. Ook voorspelde Pipes al in de jaren 1950 de ondergang van het Sovjet-systeem. In 1980 werd hij tot speciaal adviseur inzake de USSR van president Ronald Reagan benoemd. Pipes' gloriemoment kwam in 1991 toen de Sovjet-Unie implodeerde.

Begrafenis Mark Grammens

Gisteren de begrafenis van Mark Grammens in Liedekerke bijgewoond. Heen en terug van het station naar de Sint-Niklaaskerk van Liedekerke was een hele afstand en klim. Een goed gevulde kerk en een schitterend vrouwenkoor. In totaal was ik van Kortrijk naar Liedekerke en terug vier uur onderweg met het openbaar vervoer.

Mark Grammens is niet meer

Foto WEVAKO

Maandagmiddag, 24 juli overleed Mark Grammens na een lange ziekte. Een van de laatste onafhankelijke journalisten, en non-conformist in hart en nieren, is van ons heengegaan. Ik leerde hem omstreeks 1985 kennen, en voerde tientallen gesprekken met hem. Als hij bezoekers ontving, zat hij aan tafel omringd door tientallen kranten en tijdschriften. Stukken die hij kon gebruiken voor zijn eigen artikels knipte hij uit en verzamelde hij in mappen. Ja, ik had en heb een grote bewondering voor zijn werkkracht, zijn intellectuele capaciteiten en de originaliteit van zijn standpunten.
De gevolgen van de collaboratie en de repressie, samen met zijn overtuigde Vlaamsgezindheid liepen als een rode draad doorheen zijn leven. In Doorbraak.be schreef ik een bijdrage naar aanleiding van zijn overlijden. Ik hoef dat hier niet te herhalen. Enkel voeg ik er een foto uit de "oude doos" aan toe.
Hij is genomen op het stadhuis van Kortrijk toen Mark Grammens op 29 november 1998 de André Demedtsprijs overhandigd kreeg. Links naast hem staat Wim Meyers en rechts staat ondergetekende. Achter de laureaat ontwaren we Peter Logghe.
As. woensdag, 2 augustus om 11u15 vindt de uitvaart in Liedekerke plaats.

Johan van Herreweghe

Vandaag wordt Johan van Herreweghe in Gentbrugge begraven. Gedurende een langere periode in mijn leven heb ik hem van nabij gekend. Ik leerde hem kennen in 1977 toen hij samen met de nog altijd kwieke Cyriel Moeyaert een groep van het Davidsfonds Ieper, waar ik toen lid van was, door Frans-Vlaanderen gidste. Enkele maanden later poogden we aan de Kulak een afdeling van het KVHV op te richten. Het bleef bij een poging en de afdeling kwam nooit van de grond. Eenmaal maakte ik in Cadzand, waar zijn ouders een buitenverblijf hadden, een weekeinde mee van het tijdschrift Alternatief. Johan was ook een overtuigd katholiek activist.
Later vanaf 1979 maakte ik deel uit van de Werkgroep De Nederlanden, die zich vooral op de Franse Nederlanden toelegde. Onder meer Cyriel Moeyaert, Gijs van Ryckeghem en Anton Lowyck maakten er deel van uit. Johan was de drijvende spil van onze kleine vereniging. Enkele keren per jaar werd er vergaderd. De geboren leraar die Johan was, nam telkens de leiding in handen en lette erop dat de leden niet te veel afweken van de zorgvuldig opgestelde planning. Die samenkomsten gingen telkens gepaard met een overvloedige maaltijd, eerst ten huize van aalmoezenier Lowyck en vervolgens in het grote huis van Johan en zijn echtgenote Patricia in Gentbrugge. Het jaarlijkse hoogtepunt was telkens weer een daguitstap naar een of andere verloren hoek in de Franse Nederlanden waar zich nog 'Dietse' opschriften (op kerken, grafstenen, pastoorswoningen...) bevonden. Op dergelijke reisjes werden er nogal wat foto's en dia's genomen. Het didactische ging dan telkens weer gepaard met wat culinair genot.
Op het einde van de jaren 1980 legde ik me meer en meer toe op andere aspecten uit onze geschiedenis, en gingen onze wegen uiteen. Johan zal ik me blijven herinneren als een goedlachse kerel met veel zin voor initiatief en liefde voor het Frans-Vlaamse erfgoed.
Aan Patricia en haar vier kinderen wens ik veel sterkte toe.